Page 128 - Neşide Dergisi 5.Sayı E-Book

nin sanatına yansıdığını ve karakterinin başarısını
beslediğini söylemek yanlış olmaz o hâlde... Ayrı-
ca Nevaî toplumun gidişini beğenmiyor. Bu yüz-
den Hayretü’l-Ebrar’da ahlâkî konuları işlerken,
toplumda göze çarpan hoyrat, bencil, iki yüzlü ki-
şileri, iki büklüm eğilen dalkavukları, yiğit taslağı
tipleri canlandırarak gözümüzün önüne seriyor.
Ona göre, hükümdarda öfke, zenginde cimrilik,
bilginde para ve hırs kötü huyların başında gelir.
Bu düşüncelerle Nevaî gibi kendini ulus hizmeti-
ne vermiş bir devlet adamından, köşesindeki se-
dire rahatça yaslanıp sadece sanat kaygısıyla be-
yitler düzmesi beklenemezdi ve öyle de olmuştur.
Nevâî’nin özel hayatının sanatına ve başarı-
larına olan etkilerine bakacak olursak öncelikle
Nevâî’nin hiç evlenmemesi gibi önemli bir konu-
dan bahsetmek gerekir. O bir aile hayatı kurmayı
gerekli bulmayarak, işinden ayırabildiği zamanı
arkadaşları ve sevdiği dostlarıyla birlikte geçir-
miştir. Nevaî’nin bekâr kalmak istemesini türlü
şekillerde yorumlayanlar vardır. Baykara, onun
bu durumunu manevî yüksekliğine vermektedir.
Onun karakter yapısından yola çıkarsak titizliği,
özgürlük eğilimi, boş saatlerini büsbütün eserle-
rine vererek serbestçe çalışmak isteği, işindeki ve
sanatındaki idealist tutumu bu hayatı seçmesinde
başlıca rolü oynamış olabilir.
Özel hayatını mercek altına aldığımızda dik-
kat çeken diğer yönleri belirtecek olursak: Ali
Şîr Nevâî’nin ailesi çok zengindi. Onun için dev-
letten hiç maaş almadığı gibi devlete yardım da
etmiştir. Ali Şîr Nevâî topluma ve insanlığa hizmet
serdir. Dünyanın insanla cennet olacağına her etmekten büyük sevinç duyardı. Bu düşünceden
durumda inanmıştır. O, başkalarının derdiyle ya- hareketle çeşitli vakıflar kurup türbeler yaptırıp
kından ilgilenmiş, kendinden küçüklere şefkatle su arkları açtırmıştır. Okumayı, yazmayı, fırsat bul-
el uzatmıştır. Nevâî’nin tabiatındaki inceliği Ba- dukça dostları ve sevdikleriyle sohbet etmeyi en
bür şu satırlarla anlatıyor : “Ali Şir Bey tabiatının büyük zevk bilmiş biridir. Ali Şir Nevâî’ye kalsa o
nezaketi ile meşhurdur. Halk onun nezaketinin sadece okuyup yazmak, îlîm irfan işleriyle meşgul
devletinin gururundan ileri geldiğini zannederdi; olmak ve dostları ile keyifli vakitler geçirmeyi is-
fakat öyle değilmiş. Bu sıfat onda fıtrî imiş. Semer- terdi fakat devlet ve milletine duyduğu derin sev-
kant’ta iken de böyle nazik tabiatte imiş. Ali Şir ginin vermiş olduğu sorumluluk duygusu ile dev-
Bey emsalsiz bir adamdı.” Nevaî’nin hoş görülü- lette aldığı görevleri titizlikle yerine getirmiştir.
ğü ve kişisel duygularına kapılmayıp profesyonel Bu görevler sırasında çok sıkıntı çektiği vakitlerde
olarak işini yapması da dikkate değer bir başarı- de bile asla yazmayı üretmeyi ihmal etmemiştir.
dır. Mecalisü’n-Nefais’de bazı nüktelerle kendine
Ali Şir Nevâî’nin başarılarla dolu ömrünü göz-
sataşan şair Bennayi için verdiği hüküm ve bilgi-
den geçirip bu başarıya etki eden başlıca unsur-
lerin tarafsız ve olumlu vasıflar oluşu bize meslekî
ları incelemeye ve sizlere öz bir şekilde vermeye
etiği gözeten ve gerçeklerden kopmayan bir Ali
çalıştık. Görüyoruz ki Türk diline ve milletine ya-
Şir Nevâî’i gösteriyor.
pılan bu yüce hizmet ve başarılarla dolu ömrün
Nevâî eserlerinde belli başlı kahramanların arka planında âlîmin karakteri, çevresi ve özel ha-
karakterini çizer ve onlara kimlik vermek isterken, yatının payı oldukça büyüktür. Türk gençliği, Ali
kendi kişiliğinden birçok şeyler eklemiş, tasarla- Şir Nevâî’nin hayatına, karakterine, yaptıklarına,
dığı ülküye uygun canlı tipler meydana getirmiş- başarılarına, fikirlerine bakarak bunlardan özüm-
tir. Nevaî’de birlik, gerçekçilik, düzen, mantık ve senmesi gereken oldukça önemli değerleri ken-
ölçü fikri hâkimdir. Nevâî’nin karakter özellikleri- dilerine katmalıdır.

126