Page 135 - Neşide Dergisi 5.Sayı E-Book

Makale

Bu dönemde II. Dünya Savaşı’nın başlaması ve (i) özel yaşam denetleme rejiminden kurtarılması,
savaşa Sovyetler Birliği’nin de katılmasıyla 1938- (ii) göç döneminde kalan mal varlığından vazgeç-
1940 yıllarında Ahıska ve çevresine, Türkiye’ye me ve SSCB’nin tüm arazisi üzerinde dolaşma ve
mücavir sınırın korunması adı altında, on binlerce oturma hakkı veriliyordu. 22
Sovyet askeri yerleştirilmiştir. 1940 yılına kadar
Ahıska Türkleri sürülürken onlara; “Sizleri Al-
hiç askere alınmayan Ahıska Türklerinden 40 bin
man tehlikesinden korumak için başka yerlere
dolayında kişi Alman cephesine sevk edilmiştir.
geçici olarak göç ettiriyoruz, en kısa zamanda
Askere sevk edilenlerin yakınları ise Borcom’da
topraklarınıza geri döneceksiniz” diye bilerek
demiryolu inşaatında çalıştırılmıştır. 1944’de Bor-
yanlış bilgi vermişlerdi. Sürgün anılarını anlatan
com’dan Vale’ye yapılan 70 km uzunluğundaki
ve sürgünü yaşamış insanlar da böyle ifade edi-
demiryolu yapımında binlerce Ahıska Türkü kötü
yorlar. 23
koşullar sebebiyle hayatını kaybetmiştir. Sonuçta,
Ahıska Türklerinin sürgün edilme düşüncesi Rus Stalin döneminde, 1936 ve 1952 yılları arasın-
yöneticileri tarafından sürgünden 10-15 yıl önce- da yaklaşık üç milyon insan, yaşadıkları yerlerden
20
sinden planlanmaya başlanmıştır. Sibirya ve Orta Asya’ya sürülmüşlerdir. Ahıska
Türkleri de sürgün halklarından biridir. Ahıska
Türklerinin Kazakistan, Kırgızistan ve Özbekis-
Ahıska Türklerinin Orta Asya Sürgünü
tan’a sürülme emirleri Stalin’in direktifi doğrultu-
(14 Kasım 1944)
sunda İçişleri Bakanlığı Milliyetler Komiseri Lav-
Bilindiği üzere, Rusya’da gerçekleşen Bolşevik renti Beriya tarafından kaleme alınan 24 Temmuz
İhtilali’nden sonra, bölgede “Stalin Devri” başla- 1944 tarihli kararla duyurulmuş, sürgün 14 Kasım
mıştır. Bu dönemde, 1936 ve 1952 yılları arasında 1944’te gerçekleştirilmiştir. Ahıska Türkleriyle bir-
3 milyona yakın insan, Güney Kafkasya’dan Si- likte az sayıda da olsa Kürt, Terekeme/Karapapak
birya ve Orta Asya’ya sürülmüştü. Ahıska Türkleri ve Hemşin de sürülmüştür. Ahıska Türklerinin sür-
de bir tehdit olarak görüldükleri için bu sürgüne günü hem Sovyetler Birliği’nde hem de uluslara-
tabi tutulmuşlardı. 1 Kasım 1944 tarihinde Ahıska rası kamuoyunda çok az duyulmuştur. Sürgün, 14
Türklerinin yaşadıkları altı bölge, Sovyet askerleri Kasım’ı 15 Kasım’a bağlayan gece yarısı gerçek-
tarafından bloke edilmiş, 15 Kasım günü tam an-
leştirilmiştir. Daha önce bölgeye yerleştirilen Sov-
lamıyla bu halkın kara günü olmuştur. 21 yet askerleri, halka iki saat içinde eşyalarıyla bir-
Ahıska Türkleri II. Dünya Savaşı’nda Sovyet likte köy meydanında toplanmalarını söylemiştir.
lideri Stalin’in talimatıyla Gürcistan’dan Orta Halka, güvenlik gerekçesiyle kısa bir süreliğine
Asya’ya sürülmek üzere, 14-15 Kasım 1944’de başka yerlere nakledilecekleri, bunun kendileri-
SSCB’nin Savunma Komitesi’nin 31 Temmuz ka- ni Alman tehlikesinden korumak için yapıldığı ve
rarı ile tüm Müslüman Meshetler Orta Asya ve bu durumun geçici olduğu söylenmiş, dolayısıyla
Kazakistan’a deporte edildi. Yolda ilk aylarda birçok insan savaştan sonra ana vatanlarına döne-
soğuktan, açlıktan ve hastalıktan binlerce kişi öl- ceğine inanmıştır. Bu nedenle, insanlar yanlarına
müş ve Meshetlerin %30’u azalmıştır. Özellikle fazla bir şey almadan zaten buna çok da fazla izin
en zayıf halka olan yaşlılar ve çocuklar ölmüştür. verilmemiştir evlerinden çıkmışlardır. Köy mey-
Örneğin, ilk aylarda ölen çocuk sayısı 17.000 idi. danlarında toplanan halk kamyonlarla istasyon-
12 yıl boyunca Meshetler emniyetin denetiminde lara götürülüp hayvan taşımacılığında kullanılan
yaşadılar. Örneğin, savaştan dönenler de dâhil yük vagonlarına bindirilmişlerdir. 24
toplam 125 kişi özel emniyet birimlerine kontrol
Gürcistan’da yaşayan, sürgünün canlı tanıkla-
için kaydedilmişti. 14 Kasım 1944 Meshetler için
rından olan ve Nasakirali’de mülakat yaptığımız
ana topraklarından daima sürgün oldukları dö-
yaşlı bir Ahıska Türkü kadın sürgünü şu şekilde
nemin başlangıcı olmuştur. Zamanla, Meshetler
anlatmıştır:
kimsenin onları geri göndermeyeceklerini anladı-
lar. 1946’da bir anket formu doldurmaya mecbur “Ben 10-11 yaşlarındaydım. Gece kaldırdılar
edildiler. Ankette “Orta Asya’ya daimî yaşam için bizi, trenlere doldurdular. Annem diyor ki “Ne ola-
gönüllü geldim” yazıyordu. 1956’da emniyet reji- cak bu kadar hısım, bu millet?”, ağlıyor, sızlıyor.
minin kalkmasından sonra ayağa kalkmaya başla- Her şeyimiz kaldı, mallar, eşyalar... Doldurdular,
dılar. 1956’da iki belge daha imzaladılar. Bunlar: getirdiler. Ölen öldü gözümün önünde. Ölenleri

20 Rehman Serferov, Ayhan Akış, s.399.
21 Khalida Devrisheva, “Ahıska Türklerinin Bitmeyen Göçü”, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı. 45, 2019, s. 335.
22 Sezer Özözen Kahraman, Aydın ibrahimov, s. 81.
23 Fatima Devrisheva, s. 33.
24 Fatima Devrisheva, s. 33.

133