Page 49 - อนัมศึกษา 2

๔๓

เพราะฉะนั้น จึงทำใหพุทธศาสนาซึ่งโดยลักษณะดั้งเดิมเปนอเทวนิยม ครั้นมาบัดนี้ ในลัทธิ

มหายานกลายเปนเทวนิยม มีพระเจาในศาสนาพราหมณเขามาอยูมาก พระเจาเหลานี้ ที่เปนองค

สำคัญก็กลายเปนพระโพธิสัตว ที่ไมใชองคสำคัญก็กลายเปนเทพธรรมบาล

เมื่อกลาวโดยสรุปแลว ลัทธิมหายานถืออุดมคติ ๓ ประการ คือ

๑. หลักมหาปญญา ในหลักการขอนี้ ฝายมหายาน ไดอธิบายหลักอนัตตา ซึ่งเปนคุณลักษณะ

พิเศษในพุทธศาสนาออกไปอยางกวางขวางลึกซึ้งมาก พิสดารยิ่งกวาในฝายเถรวาท และมหายานนิยม

เรียก คำวา “ศูนยตา” แทนคำวา “อนัตตา” ในสวนปฏิบัติของบุคคลทางฝายมหายาน ถือวา

บุคคลจะพนทุกขได ก็ดวยการเขาถึงศูนยตา ซึ่งมีเปน ๒ ชั้น คือ ปุคคลศูนยตา และธรรมศูนยตา

ปุคคลศูนยตา ไดแก การละอัสมิมานะ ซึ่งทำใหบุคคลบรรลุอรหันต สวนธรรมศูนยตา ไดแก การละ

ความยึดถือ แมในพระนิพพานซึ่งเปนภูมิของพระโพธิสัตวชั้นสูง

๒. มหากรุณา ไดแก การตั้งโพธิจิตมุงพุทธภูมิ ไมมุงอรหัตภูมิ ในทัศนะมหายาน เห็นวา อรหัต

ภูมิเปนของคับแคบ ชวยคนไดนอย เพราะฉะนั้น จึงควรมุงพุทธภูมิ ซึ่งในขณะที่ยังมิไดบรรลุตองสราง

บารมี เพื่อชวยสัตว ดังนั้น ทางฝายมหายาน จึงยอทศบารมีลงเหลือเปน ๖ คือ

๒.๑ ทานปารมิตา พระโพธิสัตวจะตองสละทรัพย อวัยวะและชีวิต เพื่อสัตวโลกไดโดยไมอาลัย

๒.๒ สีลปารมิตา พระโพธิสัตวจะตองรักษาศีล อันประกอบดวยอินทรียสังวรศีล กุศลสังคห

ศีล ขอนี้ ไดแก การทำความดี สงเคราะหสัตวทุกกรณี สัตวสังคหศีลคือ การชวยสัตวใหพนทุกข

๒.๓ กฺษานติปารติตา พระโพธิสัตว ตองสามารถอดทนตอสิ่งกดดันเพื่อโปรดสัตวได
๒.๔ วิริยปารมิตา พระโพธิสัตวไมยอทอตอพุทธภูมิ ไมรูสึกเหนื่อยหนายระอาในการชวยสัตว

๒.๕ ธฺยานปารมิตา พระโพธิสัตวจะตองสำเร็จในฌานสมาบัติทุกชั้น มีจิตไมคลอนแคลนเพราะ
เหตุอารมณ

๒.๖ ปรัชญาปารมิตา พระโพธิสัตวจะตองทำใหแจงในปุคคลศูนยตา และธรรมศูนยตา

๓. มหาอุปาย คือ พระโพธิสัตวจะตองประกอบดวยกุศโลบายนานัปการ ในการชวยเหลือสัตว

ตองประกอบดวย ไหวพริบ ปฏิภาณในการเขาถึงอธิมุติของปวงสัตว เหมือนนายแพทย ผูฉลาดรูจัก

วางยาใหถูกโรค โดยการอาศัยขอนี้ ทางฝายมหายาน จึงไดเพิ่มเติมคติธรรมและพิธีการซึ่งไมเคยมีใน

ฝายเถรวาทเขามามากมาย โดยถือวาสิ่งเหลานี้เปนเพียงอุบายชักจูงใหผูเขลาโนมเอียงเขามาสูสัจธรรมใน

เบื้องปลายเทานั้น

หลักธรรมในนิกายสวนใหญ จึงเปนอันหนึ่งอันเดียวกันกับนิกายเถรวาท คือ สอน เรื่อง

“อริยสัจ ๔” ญวนเรียกวา “ตื๋อ เด พาบ” และมีขอปฏิบัติ คือ “ศีล-สมาธิ-ปญญา” มีจุดมุงหมายอยาง

เดียวกัน คือ ความหลุดพนจากกิเลสอันเปนตนเหตุแหงทุกข แตกตางกันอยูที่กุศโลบายในการเผยแผ

เทานั้น ฉะนั้น มหายานจึงบัญญัติพิธีกรรมและจารีตแบบแผนตางๆ ขึ้น ชนิดที่ฝายนิกายเถรวาทไมมี