Page 52 - อนัมศึกษา 2

๔๖

เพราะฉะนั้น ถาผูปฏิบัติขาดขันติธรรมแลว ก็ไมอาจกาวหนาบรรลุถึงธรรมเบื้องสูงได ขันติ มีอธิบาย

หลายนัย เชน ความอดทนตอความหนาวรอน ความอดทนตอโรคภัยไขเจ็บ และความอดทนตอ

กิเลส พระโพธิสัตว จะตองมีความอดทนบริบูรณทั้ง ๓ ชนิด จึงจะสามารถผจญตอสูกับอุปสรรคเครื่องกีด

ขวางตอการบรรลุธรรมได อนึ่ง ถาพระ โพธิสัตวใด ขาดวิริยะ กลาคือ ความเพียร พระโพธิสัตวนั้น

ก็ไมสามารถจะกาวไปสูคุณธรรมเบื้องสูงได อันคุณธรรมความดีนั้น เราไมควรจะหยุดยั้งพอใจในชั้นใด

ชั้นหนึ่ง เราควรประกอบกิจใหกาวลวงขึ้นไปสูภูมิธรรมขั้นสูงยิ่ง ๆ ขึ้น จนในที่สุด ใหเขาถึงความไมเกิด

ไมแก ไมเจ็บ ไมตาย อันเปนขั้นสูงสุด

ฌานกับปญญา เปนคูปรับ ทำลายกิเลส คือ โมหะ สมาธิ (ฌาน) บารมีกับปญญาบารมี สมาธิ

บารมีเปนขอสำคัญอีกขอหนึ่ง ที่พระโพธิสัตว จะตองมี สำหรับสงบระงับความหวั่นไหวของจิตตอโลก

ธรรม ผูปฏิบัติธรรมในพระพุทธศาสนา ถาขาดสมาธิแลว ก็งายตอการถูกโลกธรรมชักจูงใหผันแปรไป

เชน พระธรรมกถึก ที่สามารถในเทศนาจนเปนที่ไพเราะจับใจของผูฟง ทานยอมไดรับความยกยองนับถือ

และสรรเสริญ ตลอดจนลาภสักการะจากประชุมชน ถาพระธรรมกถึกรูปนั้นไรความเขมแข็งแหงจิตแลว

ก็เกิดความยินดีติดในลาภสักการะนั้น ลาภสักการะก็กลายเปนอาวุธประทุษรายทานทันที ตรงกันขามกับ

ผูที่ผานการอบรมจิตมาพอ ยอมไมหวั่นไหวไปกับลาภสักการะเลย สามารถเอาชนะความใคร ความ

อยากที่จะมีชื่อเสียงเกียรติยศได และผูนั้นก็ชื่อวา เปนผูชนะโลกธรรมดวย สวนปญญาบารมีก็คือ การ

สรางความเห็นที่ถูกใหเกิดมีขึ้น ความเห็นที่ถูกคือสัมมาทิฏฐิอันตรงกันขามกับมิจฉาทิฏฐิ อันนี้สำคัญมาก

ความตรัสรูรอดพนจากปวงทุกข ตองอาศัยสัมมาทิฏฐิจึงเกิดมีขึ้นได และสัมมาทิฏฐินี้ เปนแมบทแหง
คุณธรรมทั้งหลายดวย พระโพธิสัตวองคใด บำเพ็ญบารมี ทั้ง ๖ อยางนี้ บริบูรณเต็มที่แลว เมื่อนั้น ก็

ยอมบรรลุแกพระปร
มาภิเษกสัมมาสัมโพธิญาณได

อัปปมัญญา ๔

อัปปมัญญา ๔ เรียกอีกนัยหนึ่ง วา อัปปมาณหฤทัย

พระโพธิสัตวทั้งหลายตองมี อัปปมัญญา ๔ คือ

เมตตา พระโพธิสัตว ตองใหความสุขแกสรรพสัตว

กรุณา พระโพธิสัตว ตองปลดเปลื้องความทุกขของสรรพสัตว

มุทิตา พระโพธิสัตว ตองยินดีอนุโมทนาเมื่อสัตวพนทุกขและไดสุข