Page 40 - ebaskı
P. 40
Kayakesen Köyü çevresindeki ocaklardan getirildiği belirlenmiştir. Toprak genel olarak
killidir. Arapgir evlerinde taş, kerpiç ve ahşap ana yapı malzemelerini oluşturur. Yapıların
beden duvarları ve taşıyıcı iç duvarları ahşap hatıllı 60-80 cm kalınlığında taş duvardır.
Çıkmaların, (Foto 4) yapının doğu ve güneyinde yer alan başoda gibi mekanların sık pencere
dizili cephe duvarları ile bölme duvarları ise, ahşap karkas arası kerpiç dolgulu 15-20 cm
kalınlığında ince kesitli duvarlardır. (Foto 5 ve 6) Taş beden duvarları toprak sıvalı veya
sıvasız olabilir.
Kayakesen Köyü çevresindeki ocaklardan getirildiği belirlenmiştir. Toprak genel olarak
killidir. Arapgir evlerinde taş, kerpiç ve ahşap ana yapı malzemelerini oluşturur. Yapıların
beden duvarları ve taşıyıcı iç duvarları ahşap hatıllı 60-80 cm kalınlığında taş duvardır.
Çıkmaların, (Foto 4) yapının doğu ve güneyinde yer alan başoda gibi mekanların sık pencere
dizili cephe duvarları ile bölme duvarları ise, ahşap karkas arası kerpiç dolgulu 15-20 cm
kalınlığında ince kesitli duvarlardır. (Foto 5 ve 6) Taş beden duvarları toprak sıvalı veya
sıvasız olabilir.
TECRÜBE KONUŞUYORTYA’NIN İLÇELERİ Foto 5 ve 6. İç mekan duvarları
MALA
Bazı taş duvarlarda kireç taşı ve bazalt kabayonu olarak kullanılmış, bu tür duvarlar kerpiç
toprağı ile sıvanarak taş duvar örgüsü gizlenmiştir. Sıvası dökülmüş duvarlar incelendiğinde,
koyu renkli bazalt ile beyaz kireç taşının belli bir düzen oluşturmayacak şekilde rasgele
karışık kullanıldığı anlaşılmıştır. Ancak, özellikle güney duvarı gibi yüksek cephelerde beden
duvarının sıvanmadan bırakıldığı da gözlenmiştir. Burada dikkat çekici olan yapının
köşelerinde düzgün kesme taşların yeğlenmesidir. Bazı yapıların köşe bağlantılarında bazalt
ve kireç taşı dizilerinin biraz da estetik bir kaygı ile daha özenli dizildiği gözlenmiştir. Benzer
şekilde pencere, kapı gibi açıklıkların kenarları da daha düzgün yontulmuş taşlar ile
Foto 5 ve 6. İç mekan duvarları
örülmüştür. Bazı sıvasız taş duvarlarda ise özellikle bazaltın kullanılmadığı, bütün cephenin
Foto 5 ve 6. İç mekan duvarları
düzgün bir biçimde beyaz kireç taş
Bazı taş duvarlarda kireç taşı ve lar ile örülmüştür. Bazı sıvasız taş ından yapıldığı görülmüştür.
bazalt kaba yonu olarak kullanıl-
duvarlarda ise özellikle bazaltın
Bazı taş duvarlarda kireç taşı ve bazalt kabayonu olarak kullanılmış, bu tür duvarlar kerpiç
mış, bu tür duvarlar kerpiç topra-
kullanılmadığı, bütün cephenin
toprağı ile sıvanarak taş duvar örgüsü gizlenmiştir. Sıvası dökülmüş duvarlar incelendiğinde,
ğı ile sıvanarak taş duvar örgüsü
düzgün bir biçimde beyaz kireç
gizlenmiştir. Sıvası dökülmüş du-
taşından yapıldığı görülmüştür.
koyu renkli bazalt ile beyaz kireç taşının belli bir düzen oluşturmayacak şekilde rasgele
varlar incelendiğinde, koyu renkli
Geleneksel evlerde taş duvar-
lardaki ahşap hatıllama 50-70 cm
bazalt ile beyaz kireç taşının belli
karışık kullanıldığı anlaşılmıştır. Ancak, özellikle güney duvarı gibi yüksek cephelerde beden
bir düzen oluşturmayacak şekil-
şeklinde sık aralıklıdır. (Foto 7 ve
de rasgele karışık kullanıldığı an-
8) Bu teknik çamur harcıyla örül-
duvarının sıvanmadan bırakıldığı da gözlenmiştir. Burada dikkat çekici olan yapının
müş duvarların hem basınca hem
laşılmıştır. Ancak, özellikle güney
de yanal kuvvetlere daha daya-
duvarı gibi yüksek cephelerde
köşelerinde düzgün kesme taşların yeğlenmesidir. Bazı yapıların köşe bağlantılarında bazalt
nıklı olması için iyi bir çözümdür.
beden duvarının sıvanmadan bı-
Foto 11 ve 12. Toprak dam ve saçak detayı
ve kireç taşı dizilerinin biraz da estetik bir kaygı ile daha özenli dizildiği gözlenmiştir. Benzer
Genellikle eğimden dolayı bod-
rakıldığı da gözlenmiştir. Burada
dikkat çekici olan yapının köşe-
rum katların beden duvarlarının
şekilde pencere, kapı gibi açıklıkların kenarları da daha düzgün yontulmuş taşlar ile
Saçaklı düz dam, geleneksel evlerin karakteristik görünümünün önemli bir parçasıdır. Dam,
açıkta olduğu güney cephede
lerinde düzgün kesme taşların
yeğlenmesidir. Bazı yapıların köşe
yapıların kimi zaman 4 kat yük-
yapının duvar yüzeyinden dışarı 30-40 cm kadar taşacak biçimde saçaklı olarak yapılır. Son
sekliğe ulaştığı göz önüne alınır-
bağlantılarında bazalt ve kireç
katın tavanı 20-30 c
örülmüştür. Bazı sıvasız taş duvarlarda ise özellikle bazaltın kullanılmadığı, bütün cephenin m aralıklı kavak kirişlerle kaplandıktan sonra üzerine sık aralıklı “arıda”
taşı dizilerinin biraz da estetik bir
sa, Arapgir gibi 2. Derece deprem
düzgün bir biçimde beyaz kireç taşından yapıldığı görülmüştür. denilen ahşap çubuklar döşenir, üzerine “püsürük” olarak anılan iri taşcıklı mavi kerpiç
Foto 7 ve 8. Taşçık dolgulu, ahşap hatıllı kaba yonu taş duvar
kuşağındaki yerleşmede geçmiş-
kaygı ile daha özenli dizildiği göz-
Foto 7 Taşçık dolgulu, ahşap
toprağı dökülür ve sulanarak sıkıştırıp loğlanır. Saçağa doğru hafif ucu kaldırılan toprak
lenmiştir. Benzer şekilde pence- te bu konuda duyarlı bir tasarım hatıllı kaba yonu taş duvar kaplama, ahşap çörtenlere doğru meyillendirilir. (Foto 11 ve 12) Yöreye özgü mavi toprak
anlayışının benimsendiği düşünü-
re, kapı gibi açıklıkların kenarları
da daha düzgün yontulmuş taş- lebilir. (Şekil 2) geçirgen olmaması nedeniyle özellikle yeğlenir ve Eski Şehir çevresinden damlarda
Gelenkesel evleride taş duvarlardaki ahşap hatıllama 50-70 cm şeklinde sık aralıklıdır. (Foto 7
kullanılmak üzere getirilir. Bu toprağın özelliği sayesinde yaklaşık 20 cm kalınlık su yalıtımı
için yeterli olmakta, dolayısıyla damın
ve 8) Bu teknik çamur harcıyla örülmüş duvarların hem basınca hem de yanal kuvvetlere daha sabit yükü de görece az olmaktadır. Bu tür toprağın
olmadığı bölgelerde dam kalınlığının 50 cm’ye çıktığı bilinmektedir. Damda kullanılan ikinci
dayanıklı olması için iyi bir çözümdür. Genellikle eğimden dolayı bodrum katların beden
toprak tipi olan sarı toprağın da Kozluk mevkiinden getirildiği öğrenilmiştir.
duvarlarının açıkta olduğu güney cephede yapıların kimi zaman 4 kat yüksekliğe ulaştığı göz
önüne alınırsa, Arapgir gibi 2. Derece deprem kuşağındaki yerleşmede geçmişte bu konuda
duyarlı bir tasarım anlayışının benimsendiği düşünülebilir. (Şekil 2)
Foto 7 ve 8. Taşçık dolgulu, ahşap hatıllı kaba yonu taş duvar
Gelenkesel evleride taş duvarlardaki ahşap hatıllama 50-70 cm şeklinde sık aralıklıdır. (Foto 7
ve 8) Bu teknik çamur harcıyla örülmüş duvarların hem basınca hem de yanal kuvvetlere daha
dayanıklı olması için iyi bir çözümdür. Genellikle eğimden dolayı bodrum katların beden
duvarlarının açıkta olduğu güney cephede yapıların kimi zaman 4 kat yüksekliğe ulaştığı göz
Foto 13 ve 14. Toprak sıvalı ahşap hatıllı taş duvar ve kerpiç dolgulu ahşap karkas çıkma.
Şekil 2. Kulubeyoğlu Evi güney cephesi rölövesi
önüne alınırsa, Arapgir gibi 2. Derece deprem kuşağındaki yerleşmede geçmişte bu konuda
İncelenen evlerde karşılaşılan dikkat çekici yapısal bir özellik de çıkmaların taşıyıcı
38
SerMimar TEMMUZ 2019
duyarlı bir tasarım anlayışının benimsendiği düşünülebilir. (Şekil 2) sistemidir. Bazı yapılarda taşıyıcı taş duvardan çıkma altına konsol olarak uzanan kalın
Şekil 2. Kulubeyoğlu Evi güney cephesi rölövesi
kesitli ahşap kirişin dışbükey bir biçimi olduğu gözlenmiştir. (Foto 13 ve 14) Çıkma yükünü
taşıması ve taş duvara aktarması için özellikle bu biçimlenişteki ağaç gövdelerinin kiriş olarak
seçildiği anlaşılmaktadır. (Şekil 3)
Taş duvar örgüsünde ilginç bir detayla karşılaşılan bir grup yapı bulunmaktadır. Dış yüzeyi
Kavak, Arapgir evlerinde yaygınlıkla kullanlılan bir ahşap cinsidir. Taş duvar hatıllamasında
erken dönem örneklerinde ardıç kullanımı da gözlenmekle birlikte, bu malzemenin pahalı
düzeltilmiş, yan yüzleri ise kısmen düzleştirilerek farklı açılarda dörtgen, hatta kimi zaman
olması nedeniyle, çoğunlukla kavak ya da söğüt tercih edilmiştir. Bu bölgede “salma” olarak
çokgen bloklar haline getirilen taşlar yan yana dizilirken, arada kalan küçük boşluklar aynı
malzemeden ince yassı parçalarla doldurulmuş, böylece irili ufaklı taşlarla örülmüş duvarlar
ortaya çıkmıştır. (Foto 7)
Foto 9 ve 10. Ahşap tavan örnekleri
Arapgir evlerinde tavanlar, döşeme kirişlerinin sık aralıklarla dizilip üzerinin “kaburga”
olarak anılan ince çubuklarla kaplanıp üzerine yerine göre toprak, tahta, tuğla ya da taş
döşenmesiyle oluşturulur. (Foto 9 ve 10) Evlerde döşeme kaplaması mekanın işlevine göre
seçilir. Örneğin zemin kattaki sofa, altında sıklıkla bodrum kat yer almasına karşın çoğunlukla
yaklaşık 30x70 cm boyutlarında ağır taş levhalar ile kaplıdır, odalar ahşap döşemelidir.
Mahzen, kiler gibi mekanlarda taş ya da tuğla kaplamalar gözlenmiştir. Üst katta bazı odaların
sıkıştırılmış toprak, bazılarının ahşap döşemeli olduğu görülür. Toprak tabanlı odalarda
zeminin üzerine hasır konulur. Korkuluk mekanı çoğunlukla taş kaplıdır.
