Page 38 - ebaskı

TECRÜBE KONUŞUYORTYA’NIN İLÇELERİ
MALA
GELENEKSEL ARAPGİR EVLERİ’NDE

KULLANILAN YAPIM TEKNİKLERİ VE

KORUMA SORUNLARI

GELENEKSEL ARAPGİR EVLERİ’NDE KULLANILAN YAPIM TEKNİKLERİ VE
KORUMA SORUNLARI

KEMAL KUTGÜN EYÜPGİLLER
PROF.DR.
Kemal Kutgün Eyüpgiller, Mimar, Prof. Dr. İ.Ü. Mimarlık Fakültesi Dekanı
İ.Ü. MİMARLIK FAKÜLTESİ

alatya’ya bağlı bir yerleşim tır. Günümüzde Arapgir, 6300 nüfusuyla

olan Arapgir, geleneksel ti- küçük bir yerleşme olup, başlıca iki böl-
caret yolları üzerindeki ko- geden oluşmaktadır. “Eski Şehir” olarak
Malatya’ya bağlı bir yerleşim olan Arapgir, geleneksel ticaret yolları üzerindeki konumu ile
anılan kuzeydeki eski yerleşim yerinde
numu ile Selçuklu ve Os-
Selçuklu ve Osmanlı döneminde bölgenin önemli bir sancak merkezidir. Cumhuriyet
Mmanlı döneminde bölgenin
yer alan Selçuklu ve Osmanlı dönemine
döneminde ulaşım ağlarının yanı sıra üretim ve ticaret sisteminin değişmesine bağlı olarak
tarihlenen çok sayıda anıt yapı, Arapgir’in
önemli bir sancak merkezidir. Cumhuri-
zengin tarihi kimliğini belgelemektedir.
yet döneminde ulaşım ağlarının yanı sıra
sürekli göç vererek küçülme sürecine girmiştir. Günümüzde küçük ölçekli bir yerleşim olan
üretim ve ticaret sisteminin değişmesine
(Uluçam, 1986, s.140-147) Eski Şehir’in
Arapgir, halen Selçuklu ve Osmanlı döneminden çeşitli anıt yapıların yanı sıra, özelikle 19.
5 km kadar güneyinde geçmişte “Bağ-
bağlı olarak sürekli göç vererek küçülme
yüzyıldan günümüze ulaşmış çok sayıda geleneksel konutu barındırmaktadır. (Foto 1) (Foto
lar” olarak anılan bugünkü Arapgir’de ilk
sürecine girmiştir. Günümüzde küçük öl-
2) çekli bir yerleşim olan Arapgir, halen Sel- olarak 18. yüzyıl ortasında bir cami ve
Arapgir Kaymakamlığı ve Belediyesi, kentin mimarlık kültürünü yaşatma ve kültür turizmi
hamam yaptırıldığı ve bu alanda yerleşil-
çuklu ve Osmanlı döneminden çeşitli anıt
potansiyeli oluşturmaya yönelik yoğun bir çaba içine girmiştir. Bu çerçevede Arapgir
yapıların yanı sıra, özelikle 19. yüzyıldan
meye başlandığı bilinmektedir. 19. yüzyıl
günümüze ulaşmış çok sayıda geleneksel
içinde Eski Şehir halkı büyük ölçüde yeni
geleneksel mimarisinin korunmasına bir katkı olarak İTÜ Mimarlık Fakültesi Mimari ve
konutu barındırmaktadır. (Foto 1) (Foto 2)
merkeze göç etmiş, 20. yüzyılın ortalarına
Kentsel Koruma Çalışma Grubu öğretim üye ve öğrencileri tarafından çeşitli belgeleme
Arapgir Kaymakamlığı ve Belediyesi,
gelindiğinde ise artık Eski Şehir’de çok az
çalışmaları yapılmıştır. Bu bildiride bu araştırmalara konu olan geleneksel Arapgir evleri,
nüfusun barındığı bilinmektedir. (Özbek,
kentin mimarlık kültürünü yaşatma ve
yapım sistemi ve malzeme özellikleri açısından incelenecek ve güncel koruma sorunları
1986, s.44-55)
kültür turizmi potansiyeli oluşturmaya
tartışmaya açılacaktır. Her iki bölgede de yer alan evler büyük
yönelik yoğun bir çaba içine girmiştir.
Bu çerçevede Arapgir geleneksel mi- bahçeler içerisinde geleneksel harem-se-
Günümüzde Arapgir, 6300 nüfusuyla küçük bir yerleşme olup, başlıca iki bölgeden
marisinin korunmasına bir katkı olarak
lamlıklı düz damlı konak tipi yapılar şeklin-
İTÜ Mimarlık Fakültesi Mimari ve Kent-
de mahalle dokularını oluşturur. Oldukça
oluşmaktadır. “Eski Şehir” olarak anılan kuzeydeki eski yerleşim yerinde yer alan Selçuklu ve
geniş bir alana yayılan Arapgir yerleşimi,
sel Koruma Çalışma Grubu öğretim üye
Osmanlı dönemine tarihlenen çok sayıda anıt yapı, Arapgir’in zengin tarihi kimliğini
ve öğrencileri tarafından çeşitli belge-
birbirine uzak mahalleler biçiminde ku-
belgelemektedir. (Uluçam, 1986, s.140-147) Eski Şehir’in 5 km kadar güneyinde geçmişte
leme çalışmaları yapılmıştır. Bu bildiride
rulmuştur. Yeni Arapgir’in merkezinde yer
“Bağlar” olarak anılan bugünkü Arapgir’de ilk olarak 18. yüzyıl ortasında bir cami ve hamam
bu araştırmalara konu olan geleneksel
alan Köseoğlu, Çarşı ve Berenge mahal-
yaptırıldığı ve bu alanda yerleşilmeye başlandığı lerindeki evler araştırmamızın odaklandığı
Arapgir evleri, yapım sistemi ve malzeme bilinmektedir. 19. yüzyıl içinde Eski Şehir
özellikleri açısından incelenecek ve gün-üzyılın ortalarına gelindiğinde ise artık Eski
halkı büyük ölçüde yeni merkeze göç etmiş, 20. y bölgeleri oluşturmaktadır.
Şehir’de çok az nüfusun barındığı bilinmektedir. (Özbek, 1986, s.44-55)
cel koruma sorunları tartışmaya açılacak-
KERPİÇ

Foto 1. 20.yy başında Arapgir, Foto 2.Geleneksel evlerden bir örnek
Foto 1. 20. yy başında Arapgir
Foto 2. Geleneksel evlerden bir örnek

36
Her iki bölgede de yer alan evler büyük bahçeler içerisinde geleneksel harem-selamlıklı düz
SerMimar TEMMUZ 2019
damlı konak tipi yapılar şeklinde mahalle dokularını oluşturur. Oldukça geniş bir alana
yayılan Arapgir yerleşimi, birbirine uzak mahalleler biçiminde kurulmuştur. Yeni Arapgir’in
merkezinde yer alan Köseoğlu, Çarşı ve Berenge mahallerindeki evler araştırmamızın
odaklandığı bölgeleri oluşturmaktadır. Bu alana genel olarak bakıldığında dik eğimli tepenin