Page 42 - ebaskı
P. 42
anılan çıkma altlarındaki kalın eğrisel kirişler de kavaktandır. Tavan ve dam kirişi olarak yine
kavak kullanılır. Saçak altlarındaki kirişler için suya dayanıklı olan dut ağacı yeğlenir. Dut
sağlam bir ağaç olduğu için kapı eşiklerinde de kullanılır. Bazı yapılarda ana kiriş ve taşıyıcı
direk olarak da kullanıldığı gözlenmiştir. Bölgenin florasında kavaklıkların hakim olması,
yapılardaki ahşap kullanımını da belirlemiştir.
Yine florada ağırlıklı olarak yer alan ve normal koşullarda inşaat işlerinde çok yeğlenen bir
ağaç türü olan meşe ise, yörede Arapgirlilerin tabiriyle “kurtlanmaya meyilli olması”
nedeniyle fazla tercih edilmemiştir. Bölgede yalnız baltalık olarak nitelenen çalı niteliğinde
meşenin bulunması da, bu seçimde bir belirleyici olmuş olmalıdır.
anılan çıkma altlarındaki kalın eğrisel kirişler de kavaktandır. Tavan ve dam kirişi olarak yine
kavak kullanılır. Saçak altlarındaki kirişler için suya dayanıklı olan dut ağacı yeğlenir. Dut
sağlam bir ağaç olduğu için kapı eşiklerinde de kullanılır. Bazı yapılarda ana kiriş ve taşıyıcı
direk olarak da kullanıldığı gözlenmiştir. Bölgenin florasında kavaklıkların hakim olması,
yapılardaki ahşap kullanımını da belirlemiştir.
Yine florada ağırlıklı olarak yer alan ve normal koşullarda inşaat işlerinde çok yeğlenen bir
ağaç türü olan meşe ise, yörede Arapgirlilerin tabiriyle “kurtlanmaya meyilli olması”
nedeniyle fazla tercih edilmemiştir. Bölgede yalnız baltalık olarak nitelenen çalı niteliğinde
meşenin bulunması da, bu seçimde bir belirleyici olmuş olmalıdır.
Foto 17 ve 18. Terk edilmiş yapı örnekleri
Arapgir’de geleneksel mimarinin en temel koruma sorunu, yapıların kullanılmaması
nedeniyle bakımsız kalarak yıkılma sürecine girmeleridir. (Foto 17 ve 18) Taş, toprak, ahşap
Şekil 3. Bekir Tan Evi, kuzey-güney yönünde restitüsyon kesiti
gibi doğal yapı malzemeleri ile inşa edilen yapıların bir canlı organizma gibi sürekli bakım
gerektirdiği bilinmektedir. Özellikle toprak damların ve dış duvar yüzlerindeki toprak sıvanın
kavak kullanılır. Saçak altlarındaki kirişler için suya dayanıklı olan dut ağacı yeğlenir. Dut
Geleneksel duvar strüktüründe kullanılan ahşabın genellikle kabaca tıraşlandığı belirlenmiştir.
her yıl onarılması, iklimsel koşullara karşı yapının dayanımını arttırmak için zorunludur.
sağlam bir ağaç olduğu için kapı eşiklerinde de kullanılır. Bazı yapılarda ana kiriş ve taşıyıcı
Makinayla biçimlendirilmiş kereste kullanımı daha çok konak türü yapılarda görülmektedir.
Kerpiç toprağı hazırlayarak sıva ve dam onarımı yapmak, yoğun insan emeği isteyen
direk olarak da kullanıldığı gözlenmiştir. Bölgenin florasında kavaklıkların hakim olması,
Cephesi toprakla sıvanarak kapatılan evlerde yatayda uzanan ağacın doğal eğriliği ile bırakılıp
işlerdendir. Çağımızda yeni kullanıcıların çeşitli nedenlerle bu tür işlerden uzak durması, bu
yapılardaki ahşap kullanımını da belirlemiştir.
yalnız kenarlarının düzgünleştirildiği gözlenmiştir. Buna karşın, sıvasız taş yüzeylerde,
yapıların bakımının sağlanmasında önemli bir sorun oluşturmaktadır.
Yine florada ağırlıklı olarak yer alan ve normal koşullarda inşaat işlerinde çok yeğlenen bir
özellikle görkemli konaklarda, düzgün doğrusal hatlı ağaçların kereste biçimine getirilerek
ağaç türü olan meşe ise, yörede Arapgirlilerin tabiriyle “kurtlanmaya meyilli olması”
kullanıldığı tespit edilmiştir. İç mekanda kapı, dolap gibi bezemeli yapı öğelerinde ise
nedeniyle fazla tercih edilmemiştir. Bölgede yalnız baltalık olarak nitelenen çalı niteliğinde
MALA
TECRÜBE KONUŞUYORTYA’NIN İLÇELERİ anılan çıkma altlarındaki kalın eğrisel kirişler de kavaktandır. Tavan ve dam kirişi olarak yine
çoğunlukla ceviz yeğlenmiştir. (Foto 15 ve 16)
meşenin bulunması da, bu seçimde bir belirleyici olmuş olmalıdır.
Şekil 3. Bekir Tan Evi, kuzey-güney yönünde restitüsyon kesiti
Geleneksel duvar strüktüründe kullanılan ahşabın genellikle kabaca tıraşlandığı belirlenmiştir.
Makinayla biçimlendirilmiş kereste kullanımı daha çok konak türü yapılarda görülmektedir.
Cephesi toprakla sıvanarak kapatılan evlerde yatayda uzanan ağacın doğal eğriliği ile bırakılıp
yalnız kenarlarının düzgünleştirildiği gözlenmiştir. Buna karşın, sıvasız taş yüzeylerde,
özellikle görkemli konaklarda, düzgün doğrusal hatlı ağaçların kereste biçimine getirilerek
kullanıldığı tespit edilmiştir. İç mekanda kapı, dolap gibi bezemeli yapı öğelerinde ise
çoğunlukla ceviz yeğlenmiştir. (Foto 15 ve 16)
Foto 15 ve 16. İç mekan ahşap işçiliği
Foto 19, 20, 21. Geleneksel doku ve evlerde bozulma örnekleri
Doğu Anadolu’nun diğer kesimlerinde de sıkça gözlendiği gibi toprak damların üzerine
Şekil 3. Bekir Tan Evi, kuzey-güney yönünde restitüsyon kesiti metalden sundurma niteliğinde çatı yapılması, evlerin ve geleneksel çevrenin kırsal peyzajla
Şekil 3. Bekir Tan Evi, kuzey-güney yönünde restitüsyon kesiti uyumunu bozmakla birlikte, en azından yapıların fiziksel yok oluş sürecini ertelemiştir. (Foto
19, 20, 21) Ancak, yapı cephelerinin sıvanmaması, yüzeydeki toprak sıva döküldükçe balçık
görkemli konaklarda, düzgün
harçlı yığma taş
Kavak, Arapgir evlerinde yay-
Geleneksel duvar strüktüründe kullanılan ahşabın genellikle kabaca tıraşlandığı belirlenmiştir. duvarların açığa çıkması, bunların kısa sürede taşıyıcı niteliğini yitirmeye
gınlıkla kullanlılan bir ahşap cin-
doğrusal hatlı ağaçların kereste
başlamasına neden olmaktadır. Bu durumda yine duvar yüzeyinde açığa çıkan ahşap hatıllar
Makinayla biçimlendirilmiş kereste kullanımı daha çok konak türü yapılarda görülmektedir.
sidir. Taş duvar hatıllamasında
biçimine getirilerek kullanıldığı
da bozulma sürecine girmektedir. Benzer şekilde sık karşılaşılan bir sorun da kerpiç dolgulu
Cephesi toprakla sıvanarak kapatılan evlerde yatayda uzanan ağacın doğal eğriliği ile bırakılıp
erken dönem örneklerinde ardıç
tespit edilmiştir. İç mekanda kapı,
ahşap karkas duvarlardadır. Bu tür duvarlar yıllık sıva bakımı yapılmadığında, taş duvarlara
yalnız kenarlarının düzgünleştirildiği gözlenmiştir. Buna karşın, sıvasız taş yüzeylerde,
kullanımı da gözlenmekle birlik- dolap gibi bezemeli yapı öğele-
göre çok daha
Foto 15 ve 16. İç mekan ahşap işçiliği Foto 15 ve 16. İç mekan ahşap işçiliği özellikle görkemli konaklarda, düzgün doğrusal hatlı ağaçların kereste biçimine getirilerek hızlı bir biçimde haraplaşmaktadır. Çoğu yapıda taş beden duvarları
te, bu malzemenin pahalı olma-
rinde ise çoğunlukla ceviz yeğ-
kullanıldığı tespit edilmiştir. İç mekanda kapı, dolap gibi bezemeli yapı öğelerinde ise
mukavemetini korumakla birlikte çok pencereli karkas duvarların, özellikle de çıkmaların
sı nedeniyle, çoğunlukla kavak
lenmiştir. (Foto 15 ve 16)
çoğunlukla ceviz yeğlenmiştir. (Foto 15 ve 16) taşıyıcı niteliğini yitirdiği gözlenmiştir.
Arapgir’de geleneksel mimari-
ya da söğüt tercih edilmiştir. Bu
bölgede “salma” olarak anılan nin en temel koruma sorunu, ya-
çıkma altlarındaki kalın eğrisel pıların kullanılmaması nedeniyle
kirişler de kavaktandır. Tavan ve bakımsız kalarak yıkılma süreci-
dam kirişi olarak yine kavak kul- ne girmeleridir. (Foto 17 ve 18)
lanılır. Saçak altlarındaki kirişler Taş, toprak, ahşap gibi doğal yapı
için suya dayanıklı olan dut ağacı malzemeleri ile inşa edilen yapı-
yeğlenir. Dut sağlam bir ağaç ol- ların bir canlı organizma gibi sü-
duğu için kapı eşiklerinde de kul- rekli bakım gerektirdiği bilinmek-
Foto 17 ve 18. Terk edilmiş yapı örnekleri lanılır. Bazı yapılarda ana kiriş ve tedir. Özellikle toprak damların
taşıyıcı direk olarak da kullanıldığı ve dış duvar yüzlerindeki toprak
gözlenmiştir. Bölgenin florasında sıvanın her yıl onarılması, iklim-
kavaklıkların hakim olması, yapı- sel koşullara karşı yapının daya-
Foto 15 ve 16. İç mekan ahşap işçiliği
lardaki ahşap kullanımını da be- nımını arttırmak için zorunludur.
lirlemiştir. Kerpiç toprağı hazırlayarak sıva
Yine florada ağırlıklı olarak yer ve dam onarımı yapmak, yoğun
alan ve normal koşullarda inşaat insan emeği isteyen işlerden-
işlerinde çok yeğlenen bir ağaç dir. Çağımızda yeni kullanıcıların
türü olan meşe ise, yörede Arap- çeşitli nedenlerle bu tür işlerden
girlilerin tabiriyle “kurtlanmaya uzak durması, bu yapıların bakı-
meyilli olması” nedeniyle fazla mının sağlanmasında önemli bir
tercih edilmemiştir. Bölgede yal- sorun oluşturmaktadır.
nız baltalık olarak nitelenen çalı Doğu Anadolu’nun diğer ke-
niteliğinde meşenin bulunması simlerinde de sıkça gözlendiği
da, bu seçimde bir belirleyici ol- gibi toprak damların üzerine me-
muş olmalıdır. talden sundurma niteliğinde çatı
Geleneksel duvar strüktürün-
Foto 17 ve 18. Terk edilmiş yapı örnekleri yapılması, evlerin ve geleneksel
de kullanılan ahşabın genellikle
çevrenin kırsal peyzajla uyumu-
kabaca tıraşlandığı belirlenmiştir. nu bozmakla birlikte, en azından
yapıların fiziksel yok oluş sürecini
Makinayla biçimlendirilmiş ke-
Arapgir’de geleneksel mimarinin en temel koruma sorunu, yapıların kullanılmaması
reste kullanımı daha çok konak
ertelemiştir. (Foto 19, 20, 21) An-
cak, yapı cephelerinin sıvanma-şap
nedeniyle bakımsız kalarak yıkılma sürecine girmeleridir. (Foto 17 ve 18) Taş, toprak, ah
türü yapılarda görülmektedir.
gibi doğal yapı malzemeleri ile inşa edilen yapıların bir canlı organizma gibi sürekli bakım
Cephesi toprakla sıvanarak ka-
ması, yüzeydeki toprak sıva dö-
patılan evlerde yatayda uzanan
ağacın doğal eğriliği ile bırakılıp ar yüzlerindeki toprak sıvanın
gerektirdiği bilinmektedir. Özellikle toprak damların ve dış duv küldükçe balçık harçlı yığma taş
duvarların açığa çıkması, bunla-
her yıl onarılması, iklimsel koşullara karşı yapının dayanımını arttırmak için zorunludur.
rın kısa sürede taşıyıcı niteliğini
yalnız kenarlarının düzgünleşti-
yitirmeye başlamasına neden
rildiği gözlenmiştir. Buna karşın,
Kerpiç toprağı hazırlayarak sıva ve dam onarımı yapmak, yoğun insan emeği isteyen
olmaktadır.
sıvasız taş yüzeylerde, özellikle
işlerdendir. Çağımızda yeni kullanıcıların çeşitli nedenlerle bu tür işlerden uzak durması, bu
40
Foto 17 ve 18. Terk edilmiş yapı örnekleri SerMimar TEMMUZ 2019
yapıların bakımının sağlanmasında önemli bir sorun oluşturmaktadır.
Arapgir’de geleneksel mimarinin en temel koruma sorunu, yapıların kullanılmaması
nedeniyle bakımsız kalarak yıkılma sürecine girmeleridir. (Foto 17 ve 18) Taş, toprak, ahşap Foto 22, 23, 24. Geleneksel Arapgir Evlerinden Örnekler
gibi doğal yapı malzemeleri ile inşa edilen yapıların bir canlı organizma gibi sürekli bakım Karşılaşılan bir diğer sorun, evlerin restorasyonunda gerekli olan geleneksel yapı
gerektirdiği bilinmektedir. Özellikle toprak damların ve dış duvar yüzlerindeki toprak sıvanın malzemesinin ve ustalığın bulunmasındaki güçlüktür. Bilindiği üzere 1980’li yıllardan
her yıl onarılması, iklimsel koşullara karşı yapının dayanımını arttırmak için zorunludur. itibaren Türkiye genelinde inşaat sektöründe bütünüyle betonarme yapı sisteminin egemen
Kerpiç toprağı hazırlayarak sıva ve dam onarımı yapmak, yoğun insan emeği isteyen olması, geleneksel yapı ustalığının sona ermesine neden olmuştur. Taşın ocaktan çıkartılıp
işlerdendir. Çağımızda yeni kullanıcıların çeşitli nedenlerle bu tür işlerden uzak durması, bu işlenmesi, kerpicin dökülmesi, uygun ahşabın ormandan seçilerek işlenmesi, ardından
bunların inşaatta kullanılması gibi her bir aşama ayrı bir ustalık işidir. Bölgede artık yeterli
yapıların bakımının sağlanmasında önemli bir sorun oluşturmaktadır. sayıda yerel usta kalmadığı için bütün bu bilgi birikiminin de yeniden oluşturulması
gerekmektedir ki, korumada karşılaşılan en büyük zorluk budur. Evlerin damı ise en temel
koruma sorunlarından biridir. (Foto 25 ve 26) Metal çatılar hiçbir şekilde ne yapının kendisi
ne de peyzaj ile uyumlu değildir. Ancak, bunların kaldırılması durumunda, günümüzde hiçbir
yapı sahibinin her yıl loğ taşı ile toprak sıkıştırarak dam onarmayacağı göz önüne alınarak,
dam kesiti içinde çağdaş yalıtım malzemesi kullanmak gibi teknolojik çözümlerin
araştırılması gerekir.
Foto 19, 20, 21. Geleneksel doku ve evlerde bozulma örnekleri
Doğu Anadolu’nun diğer kesimlerinde de sıkça gözlendiği gibi toprak damların üzerine
metalden sundurma niteliğinde çatı yapılması, evlerin ve geleneksel çevrenin kırsal peyzajla Foto 25 ve 26. Geleneksel evlerde dam uygulaması.
Foto 19, 20, 21. Geleneksel doku ve evlerde bozulma örnekleri
uyumunu bozmakla birlikte, en azından yapıların fiziksel yok oluş sürecini ertelemiştir. (Foto
Arapgir’de günümüzde 25 kadar ev, sivil mimarlık örneği olarak tescillidir. Araştırma
19, 20, 21) Ancak, yapı cephelerinin sıvanmaması, yüzeydeki toprak sıva döküldükçe balçık
ekibimiz ise 350 evi tescile önermiştir. Bu tespit Arapgir’de çok yoğun bir kültürel birikimin
Doğu Anadolu’nun diğer kesimlerinde de sıkça gözlendiği gibi toprak damların üzerine işaretidir. Öte yandan, geleneksel Arapgir evlerinin yaşatılması, ekonomik, toplumsal ve yasal
harçlı yığma taş duvarların açığa çıkması, bunların kısa sürede taşıyıcı niteliğini yitirmeye
metalden sundurma niteliğinde çatı yapılması, evlerin ve geleneksel çevrenin kırsal peyzajla zorlukların yanı sıra malzeme ve inşaat gibi teknik konuları da içeren büyük bir sorun yumağı
başlamasına neden olmaktadır. Bu durumda yine duvar yüzeyinde açığa çıkan ahşap hatıllar
uyumunu bozmakla birlikte, en azından yapıların fiziksel yok oluş sürecini ertelemiştir. (Foto oluşturmaktadır. Tüm olumsuzluklara karşın, yerel ve merkezi idarenin duyarlı yaklaşımı,
19, 20, 21) Ancak, yapı cephelerinin sıvanmaması, yüzeydeki toprak sıva döküldükçe balçık
da bozulma sürecine girmektedir. Benzer şekilde sık karşılaşılan bir sorun da kerpiç dolgulu
harçlı yığma taş duvarların açığa çıkması, bunların kısa sürede taşıyıcı niteliğini yitirmeye
ahşap karkas duvarlardadır. Bu tür duvarlar yıllık sıva bakımı yapılmadığında, taş duvarlara
başlamasına neden olmaktadır. Bu durumda yine duvar yüzeyinde açığa çıkan ahşap hatıllar
göre çok daha hızlı bir biçimde haraplaşmaktadır. Çoğu yapıda taş beden duvarları
da bozulma sürecine girmektedir. Benzer şekilde sık karşılaşılan bir sorun da kerpiç dolgulu
mukavemetini korumakla birlikte çok pencereli karkas duvarların, özellikle de çıkmaların
ahşap karkas duvarlardadır. Bu tür duvarlar yıllık sıva bakımı yapılmadığında, taş duvarlara
göre çok daha hızlı bir biçimde haraplaşmaktadır. Çoğu yapıda taş beden duvarları
taşıyıcı niteliğini yitirdiği gözlenmiştir.
mukavemetini korumakla birlikte çok pencereli karkas duvarların, özellikle de çıkmaların
taşıyıcı niteliğini yitirdiği gözlenmiştir.
