Page 237 - ED 211
P. 237
เอกสารประกอบการสอนเรื่อง
การศึกษาเพื่อสร้างความเข้มแข็งของชุมชน
การศึกษาเพื่อสร้างสังคมแห่งการเรียนรู้และการศึกษาเพื่อการพัฒนาที่ยั่งยืน
การจัดการศึกษาภายใต้นโยบายการพัฒนาไปสู่ความทันสมัย ท าให้รัฐหันมาใช้การศึกษา
เป็นเครื่องมือในการพัฒนาเศรษฐกิจ เพื่อเปลี่ยนระบบการผลิตทั้งในภาคเกษตรกรรมและอุตสาหกรรม
ให้เป็นระบบที่ใช้ความรู้ของศาสตร์และเทคโนโลยีสมัยใหม่ รวมทั้งเพื่อขยายก าลังการผลิต ท าให้เกิดงาน
และอาชีพใหม่ ๆ เพื่อปรับเปลี่ยนประเทศไปเป็นประเทศอุตสาหกรรม แต่การใช้การศึกษาเป็นเครื่องมือ
ของการพัฒนาเศรษฐกิจได้ถูกตั้งค าถาม เพราะนอกจากการศึกษาจะไม่ช่วยให้คนทั้งสังคมสามารถน า
ความรู้มาพัฒนาคุณภาพชีวิตและชุมชนของตนเพื่อน าไปสู่การพึ่งตนเองได้แล้ว ผลที่ติดตามมาจากการ
พัฒนายังสร้างผลเชิงลบต่อวิถีการด ารงชีวิตของชุมชนและสังคมไทย ทั้งปัญหาความเหลื่อมล้ าในสังคมที่
รุนแรงยิ่งขึ้น เพราะเด็กที่มาจากครอบครัวที่ยากจนในชนบทและชุมชนแออัดไม่ได้รับประโยชน์จาก
การศึกษาเท่าที่ควรจะเป็น ชุมชนชนบทหลายแห่งอ่อนแอลงจนไม่สามารถพึ่งตนเองได้ มีปัญหาหนี้สิน
เผชิญกับความเสี่ยงนานัปการ ด้วยนัยนี้ ปัญหาเชิงอุดมการณ์ของการศึกษาจึงเป็นประเด็นที่ถูกพูดถึงว่า
อะไรควรเป็นจุดหมายปลายทางของการศึกษา หรือควรเป็นเป้าหมายที่น่าบรรลุมากกว่าเป้าหมายอื่น ๆ
ในห้วงเวลาแห่งการปฏิรูปการศึกษาเช่นนี้ ความเข้มแข็งของชุมชน สังคมแห่งการเรียนรู้และการพัฒนา
ที่ยั่งยืน ได้ถูกเสนอว่าควรเป็นจุดหมายปลายทางของการศึกษา ซึ่งสะท้อนให้เห็นถึงความต้องการที่จะ
ท าให้การศึกษาสร้างความเปลี่ยนแปลงในโครงสร้างของสังคม หรือเป็นการศึกษาเพื่อสร้างสังคมที่พึง
ปรารถนา
การศึกษาเพื่อสร้างความเข้มแข็งของชุมชน
ความเข้มแข็งของชุมชนเป็นแนวคิดที่ถูกพัฒนาขึ้นในสังคมไทยในช่วงเกือบสองทศวรรษที่
ผ่านมา ดังจะเห็นได้จากการสืบค้นงานเขียนเกี่ยวกับชุมชนที่ตีพิมพ์ในช่วงทศวรรษ 2530 และใช้ค าอื่น
เพื่ออธิบายลักษณะที่ใกล้เคียงกับความเข้มแข็งของชุมชน อาทิ ชุมชนเซ่งกี่: วิถีชีวิตและกระบวนการ
พัฒนาสู่การพึ่งพาตนเอง (อรทัย อาจอ่ า. 2531) คีรีวง: จากไพร่หนีนายถึงธนาคารแห่งขุนเขา (พรพิไล
เลิศวิชา. 2532) ความหวังใหม่ของบ้านสระคูณ (เสรี พงศ์พิศ. 2532) ภูมิปัญญาชาวบ้านกับการพัฒนา
ชนบท (เสรี พงศ์พิศ. 2536) ป่าชุมชนภาคเหนือ: ศักยภาพขององค์กรชาวบ้านในการจัดการป่าชุมชน
(ฉลาดชาย รมิตานนท์ และคณะ. 2537) วัฒนธรรมหมู่บ้านไทย (ฉัตรทิพย์ นาถสุภา และพรพิไล เลิศ
วิชา. 2537) มรดกทางวัฒนธรรมและศาสนา: พลังสร้างสรรค์ในชุมชนชนบท (กาญจนา แก้วเทพ.
2538) ท่าเกวียน บทวิเคราะห์เบื้องต้นว่าด้วยการปรับตัวของชุมชนชาวนาไทย ท่ามกลางการปิดล้อม
วัฒนธรรมอุตสาหกรรม (ยศ สันตสมบัติ. 2539)
เอกสารประกอบการสอนรายวิชากระบวนทัศน์ทางการศึกษา พรใจ ลี่ทองอิน | 162
