Page 238 - ED 211

หลังวิกฤตทางเศรษฐกิจในปี พ.ศ.2540 มีการให้ความส าคัญกับชุมชนในฐานะเป็นหน่วย

ทางสังคมที่ส าคัญในการสร้างความมั่นคงให้กับคนในชนบท พร้อมกับตั้งค าถามถึงแนวทางการพัฒนาที่

มุ่งเปลี่ยนประเทศไทยให้เป็นประเทศอุตสาหกรรม ซึ่งท าให้ความเข้มแข็งของชุมชนถูกพิจารณาในฐานะ
ทางเลือกที่ส าคัญของการพัฒนา ดังจะเห็นได้จากการตีพิมพ์หนังสือ รวมทั้งงานวิจัยและวิทยานิพนธ์ใน

24
ระดับบัณฑิตศึกษา ที่ศึกษาชุมชนที่มีความเข้มแข็งในมิติต่าง ๆ อย่างต่อเนื่อง โดยงานเหล่านี้ใช้ค าว่า
ความเข้มแข็งของชุมชน หรือ ชุมชนเข้มแข็งเป็นชื่อเรื่อง ซึ่งท าให้เรื่องราวของชุมชนที่สามารถปรับตัวได้
แก้ปัญหาที่เผชิญอยู่ได้ ด ารงอยู่ได้อย่างมั่นคง สมาชิกของชุมชนมีคุณภาพชีวิตที่ดี พึ่งตนเองได้

สามารถก าหนดทางเลือกของตนเองจนกลายเป็นชุมชนที่มีความเข้มแข็ง ถูกพูดถึงในฐานะทางเลือกที่

ส าคัญของการพัฒนา
การทบทวนแผนพัฒนาการเศรษฐกิจแห่งชาติฉบับที่ 1 แผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม

แห่งชาติฉบับที่ 2 จนถึงฉบับที่ 12 พบว่า ความเข้มแข็งของชุมชนถูกพูดถึงครั้งแรกในแผนพัฒนา

เศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 8 ในฐานะวัตถุประสงค์ด้านการเสริมสร้างศักยภาพการพัฒนาของ
ภูมิภาคและชนบทเพื่อยกระดับคุณภาพชีวิตของประชาชนอย่างทั่วถึง ดังวัตถุประสงค์ข้อ 1.1 ส่วนที่ 4

ความว่า “.....เพื่อเสริมสร้างศักยภาพของคนและเสริมสร้างความเข้มแข็งของชุมชนในภูมิภาคและชนบท

.....” (แผนพัฒนาฯ ฉบับที่ 8: 59) ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 9 ก าหนดให้ความ
เข้มแข็งของชุมชนเป็นส่วนหนึ่งของการวางรากฐานการพัฒนาประเทศให้เข้มแข็ง ยั่งยืน สามารถ

พึ่งตนเองได้อย่างรู้เท่าทันโลกตามวัตถุประสงค์หลักของการพัฒนาประเทศในข้อ 2 และเป็นส่วนหนึ่งใน

ยุทธศาสตร์กลุ่มที่สองด้านการเสริมสร้างฐานรากของสังคมให้เข้มแข็ง ส่วนแผนพัฒนาเศรษฐกิจและ
สังคมแห่งชาติ ฉบับที่ 10 การสร้างความเข้มแข็งของชุมชนท้องถิ่นและพัฒนาเครือข่ายเชื่อมโยงสู่ระดับ

จังหวัดและภายนอกเป็นหนึ่งใน 5 บริบทการพัฒนาประเทศที่ส าคัญ ในแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
แห่งชาติ ฉบับที่ 11 ให้ความส าคัญกับการเสริมสร้างความเข้มแข็งเพื่อมีบทบาทในการขับเคลื่อนการ

พัฒนาประเทศ

เมื่อความเข้มแข็งของชุมชนเป็นทางเลือกที่ส าคัญทางหนึ่งของการพัฒนา การสร้าง

กระบวนการเรียนรู้เพื่อให้ชุมชนอื่น ๆ ที่ยังอยู่ในสภาวะที่อ่อนแอหรือพัฒนาความเข้มแข็งระดับหนึ่งแล้ว
มีความเข้มแข็งยิ่งขึ้นจึงเป็นสิ่งที่มีความส าคัญ แนวทางในการการจัดกระบวนการเรียนรู้ภายในชุมชนเพื่อ

ส่งเสริมความเข้มแข็งของชุมชนถูกก าหนดไว้ในพระราชบัญญัติการศึกษาแห่งชาติ พ.ศ.2542 แก้ไข
เพิ่มเติม (ฉบับที่ 2) พ.ศ.2545 และ (ฉบับที่ 3) พ.ศ.2553 โดยก าหนดให้เป็นหน้าที่ของสถานศึกษาโดย

ร่วมมือกับสังคมตามมาตรา 29 ความว่า

24 จากการสืบค้นค าว่า “ชุมชนเข็มแข็ง” จากฐานข้อมูล ThaiLIS เมื่อวันที่ 31 ธันวาคม 2559 พบว่ามีงานวิจัยและ
วิทยานิพนธ์ที่ศึกษาชุมชนที่เข้มแข็งในมิติต่าง ๆ ถึง 69 รายการ

เอกสารประกอบการสอนรายวิชากระบวนทัศน์ทางการศึกษา พรใจ ลี่ทองอิน | 163