Page 33 - dergi mart

KIŞ AYLARININ ENFES LEZZETİ: SALEP

Merhabalar sevgili okuyucum,

Havalar soğumuş, bazı şehirlerimizde dereceler eksilere düşmüşken içinizi ısıtacak, sıcacık
yazılarımız da olsun istedik bu sayıda. Bende bu yüzden kış aylarının vazgeçilmezi, enfes lezzet,

salepten bahsedeceğim size.
Salep tozu, orkidegillerden ‘’likya orkidesi’’ adı verilen bir bitkinin yumrusunun dövülerek beyaz bir

toz haline getirilmesiyle oluşuyor. Daha sonra bu toz, dondurma yapımında veya salep içeceği
yapımında kullanılıyor. Özellikle eskiden Kahramanmaraş dondurması satan dondurmacılar,

içerisinde ‘’padişah macunu’’ olduğunu söylerlermiş ve bu aslında bizim bildiğimiz salep tozuymuş.

Likya orkideleri, salep tozu elde etmek adına doğadan toplandığı için aşırı ya da bilinçsiz
toplanması bu orkidelerin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmasına sebep olmuş durumda. Tabi

yine hayvanların bu orkide türünün bulunduğu alanlarda otlatılması ya da yabani hayvanların bu

orkideleri yemeleri de bu konuda önemli bir etken.
İşte bu yüzden T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı Orman Genel Müdürlüğü de 2014-2018 yılları için bir ‘’Salep

Eylem Planı’’ oluşturmuş. Bu eylem planının bize verdiği ilk bilgi, aslında genel olarak bilinen ‘’likya orkidesi’’
olsa da ülkemizde 10 farklı cinse ait 80 farklı orkide türünden salep elde edilmekte olduğu ve bu türlerin
hepsinin korunması ve doğal ortamında yetiştirilmesi adına harekete geçilmiş olduğudur.

Ülkemizde salep orkidelerinin en yoğun bulunduğu bölgeler; Kuzey Anadolu (Kastamonu, Sinop), Güney
Anadolu (Muğla, Antalya, Silifke), Güneydoğu Anadolu (Kahramanmaraş, Gaziantep, Hatay) ve Doğu
Anadolu (Elazığ, Van, Muş, Bitlis)’dur.
Yine de bu durumun neden bu kadar ciddi olduğunu, neden salep orkidelerinin yok olma tehlikesiyle karşı

karşıya kaldığını merak ediyor olabilirsiniz. Bunun cevabı da şöyle, sadece 1 kg salep tozu elde edebilmek
için, doğadan sökülmesi gereken bitki sayısı 1000-4350 adet arasında değişiyormuş çünkü sevgili
okuyucum…

Şimdi hemencecik içip bitirdiğimiz, ikinci fincanı istesek mi istemesek mi kararsız kaldığımız o lezzetli içeceğin
doğadan önümüze kadar nasıl geldiğini öğrendiğimize göre haydi biraz da gelin bu toz, nasıl o enfes
içeceğe dönüşüyor, bir fincan salep kaç kaloriye tekabül ediyor, beslenmemiz de nasıl bulundurabiliriz onları

konuşalım.
Salep, genellikle kış aylarında hem hastalıklardan korunmak hem de hastalık durumunda semptomatik
tedavilerde işe yarıyor aslında. Bunu da balgam söktürücü ve göğüs yumuşatıcı etkisiyle bronşit ve öksürük
gibi durumlarda rahatlama sağlayarak yapıyor. Salebin o yapışkan halinin sebebi de içeriğindeki müsilaj ve

aslında salep bu yumuşatıcı etkisini müsilajdan alıyor. Çünkü müsilaj, dokular üzerinde yumuşatıcı ve
rahatlatıcı etkiler sağlıyor. Bunun yanı sıra İbn-i Sina’nın 1593 yılında kaleme aldığı El-Kanun Fi’t Tıp adlı

eserinde salebin afrodizyak, iştah açıcı, balgam söktürücü etkilerinden de bahsediyor. Salebin kuvvet verici
ve besleyici etkisi sebebiyle eski gemiciler de uzun seferlere çıktıkları zaman mutlaka yanlarında salep tozu
bulundururlarmış ki yiyecekleri azaldığında salep tozunu suyla karıştırarak enerji ihtiyaçlarını karşılasın.

Diyetisyen gözünden sağlık ve daha bir çok şey...