Page 123 - Safarova N., Safarov B. elektron darslik

laboratoriyaga yuboriladi, ikkinchisi esa, har ehtimolga qarshi, arbitraj tahlili

uchun olib qо‘yiladi.

О‘g‘itlar andaza sifatida qabul qilingan usullar bilan tahlil qilinadi.

Tahlillarni bajarish tartibi maxsus adabiyotlarda batafsil bayon qilinganligi bois,

ular ichidan keng tarqalganlarining mohiyatini qisqacha ochib berish

maqsadga muvofiqdir.

Azotli о‘g‘itlar. Deyarli barcha azotli о‘g‘itlar suvda oson erishi sababli

kimyoviy tahlilda ularning eritmalari ishlatiladi. Azotli о‘g‘itlar tarkibidagi

azotning shakliga kо‘ra ammiakli, nitratli, ammiakli-nitratli va amidli bо‘ladi.

Natriyli va kalsiyli selitralar tarkabidagi azot tо‘laligicha nitrat shaklda

bо‘lib, uning miqdorini aniqlashda kо‘proq Devard usuli qо‘llaniladi. Usulning

asosida mis, rux va alyuminiy qorishmasining ishqoriy eritmasida nitratlarning

ammiakka qadar qaytarilishi yotadi. Hosil bо‘lgan ammiak Kyeldal apparatida

haydaladi va sulfat kislotaning aniq о‘lchangan mikdori bilan titrlanadi. Uning

ortiqcha mikdori о‘yuvchi natriy yordamida qayta titrlash asosida aniqlanadi.

Bog‘langan sulfat kislota mikdori asosida azotning % larda ifodalangan

mikdori hisoblab topiladi. Aniqligi yuqori bо‘lgani bois, Devard usuli andaza

usul sifatida qabul qilingan.

Ulsh usulida nitratlar nordon eritmada, qaytirilgan temir yordamida
ammiakga qadar qaytarilishi bilan yuqoridagi usuldan farq qiladi.

О‘g‘itlarni quritish shkafida 100-110°S haroratda doimiy og‘irlikkacha
quritish asosida namligi aniqlanadi.

Erimaydigan chо‘kma esa ma’lum hajmdagi suvli sо‘rimni avvaldan quritib,
tortib qо‘yilgan g‘ovak tubli tigel orqali filtrlash, uni qaynoq suv bilan yuvish

va 105° haroratda doimiy og‘irlik qaror topgunga qadar quritish yо‘li bilan

topiladi.

Ammiakli selitra о‘z tarkibida azotning ikki shaklini (nitratli va ammiakli)

tutadi. Bu о‘g‘it tarkibidagi azot miqdorini aniqlashda formalni usuli andaza

sifatida qabul qilingan. Usul ammiakning formalin bilan ma’lum mikdorda

123