Page 40 - Safarova N., Safarov B. paxtachilikda agrokimyo o'quv qo'llanma
P. 40

8-Mavzu: KOMPOSTLAR TAYYORLASH, SAQLASH VA
                                                         QO’LLASH
                                                                 Reja
                  1.Kompostlarni tayyorlash va ulardan foydalanishning ilmiy asoslari.
                  2.Organo-mineral kompostlar tayyorlash.
                  3.Organo-ma’dan kompostlarni yerga solish

                         Organo-mineral  kompostlar  tayyorlash:  Organo-mineral  kompostlar
                  tayyorlashda  organik  o‘g‘itlarning  og‘irlik  miqdorini  va  nisbatlarini  belgilashda
                  har biri uchun alohida-alohida ular tarkibidagi o‘rtacha oziqa moddalar (N, P, K)
                  miqdoriga qarab tenglashtirib olinadi.
                         Organik  o‘g‘itlardan  kompost  tayyorlashda  kompostlarning  og‘irligiga
                  nisbatan 1-2% miqdorida fosforli o‘g‘itlar yoki 1 tonna organik o‘g‘itlarga 15-20
                  kg  fosfor  solib  kompost  tayyorlansa,  kompost  tarkibidagi  oziqa  moddalarni,
                  ayniqsa  azotni  yo‘qolishi  kamayadi  va  fosforni  o‘simlik  oson  o‘zlashtiradi.
                  Fosforli  o‘g‘itlar  qo‘shilgan  bunday  kompostlar  solinadigan  dalalarga  alohida
                  fosfor va kaliy o‘g‘itlarni tuproqqa solish meyorlarini 25-30  foizga kamaytirish
                  mumkin.
                         Go‘ng tuproq komposti: Go‘ng tuproq komposti tayyorlash va saqlashning
                  eng  samarali  usullaridan  biri  molxonalar  yaqinidagi  xandak  go‘ngxonalarda
                  buldozer  yordamida  shabbalangan  kompostlashtirish  hisoblanadi.  Chuqurning
                  hajmi:uzuniga 60-80 metr, eniga 3-3,5 metr, chuqurligi 3,5-4,0 metr bo‘lib, sig‘imi
                  ming tonna atrofida bo‘ladi.
                         Mollar  tagiga  solingan  quruqlik,  silos  massasi  qoldig‘i,  go‘ng  va  mollar
                  shiltasi fermadan olib chiqiladi va go‘ngxona chuqurlikka bir qavat qilib solinadi.
                  Uning  ustidan  ikkinchi  qavati  sifatida  ariq,  zovur,  kanal  loyqasi  yoki  ekishda

                  foydalanilmaydigan  do‘nglik,  eski  devorlar  kesagi,  sho‘r  bo‘lmagan  tuproqlar,
                  o‘simlik  chirindilari,  daraxt  barglari,  xazonlar  va  boshqa  organik  moddalar
                  tashlanadi. Uchinchi qavatiga kompost aralashmasini holatiga qarab 1-2 foizgacha
                  yoki har 1 tonna aralashmaga 15-20 kg fosforli o‘g‘it 1ki 150-200 kg past navli
                  Qizilqum fosforitlaridan (12-14% P 2O 5) solish mumkin. Shundan keyin xuddi shu
                  tartibda  birinchi,  ikkinchi  va  uchinchi  qavtlar  bilan  o‘rani  to‘ldirib,  elementlar
                  yo‘qolishini  oldini  olish  va  sifatli  bo‘lishi  uchun  go‘ngning  umumiy  miqdoriga
                  nisbatan 40 foizga teng miqdorida uzoq ekilmagan er tuprog‘i bilan aralashtirish
                  mumkin.
   35   36   37   38   39   40   41   42   43   44   45