Page 41 - Safarova N., Safarov B. paxtachilikda agrokimyo o'quv qo'llanma

23-rasm Go‘ng tuproq komposti

Ana shunday qavat-qavat aralashmalar solish natijasida kompostning yer
ustidan balandligi 1,5 metrga yetganda kerakli miqdordagi suv bilan namlanadi va
uning ustiga 15-20 santimetr qlinlikda tuproq bilan berkitiladi va tepasi
shabbalanadi (go‘ng bilan tuproq 1:1 nisbatda ikkovi birgalikda bo‘lganda yoki
tuproq ustiga o‘simlik qoldiqlari solinganda 1:2 nisbatda bo‘ladi). Bu tadbir
kompost tarkibida har xil jarayonlarni jumladan harorat o‘zgarishi, mezofil va

termofil mikroorganizmlarining rivojlanishi, oksidlanish va chirindi hosil qilish
jarayonlarini tezlatishga va nihoyat go‘ng tarkibidagi begona o‘t urug‘lari har xil
zararkunanda hamda gelmentlarning tuxum, lichinkalari nobud bo‘lishiga olib
keladi. Go‘ng bilan to‘ldirib turishni hisobga olgan holda o‘ralarni zaruriyat
yuzasidan bir nechtasini yonma-yon qilib kovlash tavsiya qilinadi. Kompostni shu
holatda saqlash 5-6 oy davom etadi.
Kompost to‘plash rejalashtirilgan fermer xo‘jalikda go‘ng solish uchun 0,2
gektar yer ajratilib va uning ustiga 500-600 tonna go‘ngni bir tekisda to‘shaladi,
ularning orasidagi qavatlarga har 1 tonna go‘ng aralashmasiga 15-20 kg hisobida
fosfor o‘g‘iti yoki 100-200 kg past navli Qizilqum fosforitlridan (12-14%P 2O 5)
tas’halib, 20-25 sm chuqurlikda haydaladi. Keyin bularning bari diskali borona
bilan ishlovdan o‘tkaziladi, yoki hammasini aralashtirishni ta’min etadigan oddiy
shudgorlash plugi bilan qayta haydaladi. Pirovardida butun massa aralashtirilib,
buldozer yordamida bir joyga to‘planadi va usti 20-25 sm qalinlikdagi tuproq bilan
berkitiladi. Agar aralashmaning namligi yetarli bo‘lmasa, u holda tayyorlangan
uyumlar ustidan go‘ng suyuqligi yoki zaruratga qarab suv quyiladi. Shunday bir
uyumdan 4-5 oy ichida 1000-1200 tonna kompost tayyorlash mumkin.
Qoramol yoki parranda go‘ngi+daraxt bargi (hazon) +fosforli o‘g‘itlar
asosida kompost tayyorlash va saqlashda eng samarali usullardan biri bo‘lgan
handak va go‘ngxonalarda foydalanish mumkin.
Qoramol go‘ngi va daraxt bargi 1:1 nisbatda, parranda go‘ngi va daraxt bargi
1:3 nisbatda, parranda, qoramol go‘ngi va daraxt barglari birgalikda bo‘lganda
1:2.5:2,5 nisbatda hamda fosforli o‘g‘itidan (nitrokalsiyfosfat (NKFU), nitrofos
yoki suprefos) o‘g‘itidan kompost massasiga 1,5% nisbatda solib (qavatma-qavat),