Page 45 - TUPROQSHUNOSLIK 2024 (2)

Shoʻrlanmagan va ikkilamchi qayta shoʻrlanishga uchramagan yerlar. Bu

guruhga sizot suvlari chuchik boʻlgan yoki chuqur joylashgan yerlar kiradi: 0,9 -1,0
metrgacha;
Shoʻri batamom yoʻq boʻlib ketmaydigan yerlar. Bunga sizot suvlari chuqur

joylashgan va shoʻr boʻlgan yerlar kiradi: 0,85 - 0,95 metrgacha;
Tez yeruvchan tuzlar bilan shoʻrlangan yelar. Bu guruhga kiruvchi yyerlar shoʻr
yyerlarning asosiy qismini tashkil etadi, agar shoʻr sizot suvlari yuzaroq joylashgan

va sekin harakat qiluvchan boʻlsa, bunday yyerlar shoʻrlanishda davom etavyeradi,
va sizot suvlari 0,6 - 1,0 metrgacha;
Karbonat-magniy tuzlari bilan shoʻrlangan, zich gips karbonatli qatlami boʻlgan
yyerlar. Bu guruhga kiruvchi tuproqlar chuchuk gidrokarbonatli sizot-suvlari yuzaga

joylashgan sharoitda boradi va sizot suvlari 0,5 - 0,9 metrgacha;
Fermer xoʻjalik va boshqa yerdan foydalanuvchilarniтn tuproqlarini bonitirovka
qilish uchun tuproq kartalari asos boʻlib xizmat qiladi. Baholash ob’ekti ulardan

ajratilgan har xil tuproqdir. Amaliy bonitirovka quyidagicha amalga oshiriladi.
Dastlab tuproq kartasidagi eksplikastiyadan tartib boʻyicha genetik guruhlarni va
tuproq xillarini mexanik tarkibini bonitetini dastlabki ballari aniqlanadi. Har bir

tuproq xilini yakuniy bonitet bali dastlabki balni shkala buyicha bonitirovka
koeffisentiga ketma-ket koʻpaytirish orqali amalga oshiriladi.

8-AMALIY MASHGʻULOT
TUPROQ XARITALARI VA ULARNI TUZISHDA GAT
TEXNOLOGIYALARIDAN FOYDALANISH

Tuproq xaritasini chizish va analiz qilish uchun daladan namunalar olinadi.
Xoʻjaliklarda yerlardan toʻgʻri va samarali foydalanish tuproq xaritalari, tuproq va
agrokimyoviy xaritagrammalari asoosida olib borilishi lozim.

Tuproq xaritasi-ma’lum territoriya (xoʻjalik, tuman, viloyat kabi) tuproq
qoplamini ma’lum masshtabda kichraytirilgan holda qogʻozga aks ettirish
demakdir.
Qanday masshtabda chizilganiga qarab tuproq xaritalarining quyidagi xillari

ajratiladi;
Kichik masshtabli xaritalarda (1:300000 dan kichik) viloyatlar, oʻlkalar,

respublikalar va shuningdek butun mamlakat tuproq- qoplami aks ettiriladi. Ulardan

45