Page 286 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

0
hisobga olish zarur. Haroratning 1 C ga oshganda elektr o‘tkazuvchanlik
taxminan 2 % ortishi kuzatiladi. Demak, solishtirma elektr

0
o‘tkazuvchanlik qiymati eritmalarning haroratiga bog‘liq bo‘ladi, +25 C
haroratda o‘lchangan natijalarni standart ko‘rsatkich deb olish mumkin.
O‘rganilayotgan eritmaning haroratini o‘lchash uchun stakanga elektrodlar

tushiriladi va datchiklar haroratini eritma haroratigacha to‘g‘rilash
maqsadida taxminan 40-60 sekund ushlab turiladi, so‘ngra “O‘lchash”
tugmasi bosiladi va harorat ma’lumoti ish jurnaliga qayd etiladi. Ba’zan

asbobning ko‘rsatkichini namuna eritmasi bo‘yicha to‘g‘rilash zaruriyati
tug‘iladi. Namuna eritmasi sifatida osh tuzi (NaCl) eritmasidan
foydalanish mumkin. Bunday hollarda quyidagi eritmalarni tayyorlash
talab etiladi.

0,01n KCl kalibr eritmasini tayyorlash tartibi. KCl ning kimyoviy
toza kukunidan 0,743 g namuna tortiladi va hajmi 1 l bo‘lgan kolbaga
solinadi. Kolbaning yarmigacha distillangan suv quyiladi va yaxshilab

chayqatiladi. KCl tuzi to‘liq erigandan so‘ng kolbaning o‘lchov
belgisigacha distillangan suv quyiladi.
3
0,01 mol/dm konsentratsiyali KCl eritmasini tayyorlash tartibi.
0
O‘zgarmas massagacha 500 S haroratda qizdirilgan kaliy xlor tuzidan
0,746 g torozida o‘lchanadi, so‘ngra hajmi 1 l li kolbaga solinadi va bir oz
distillangan suv bilan eritiladi hamda o‘lchov belgisigacha distillangan suv
quyiladi. Tayyor eritma yaxshilab aralashtiriladi.

Konduktometrning konstantasi (o‘zgarmas soni) ni aniqlash.
Konduktometr datchiklari 0,01 mol/dm konsentratsiyali KCl eritmasiga
3
botiriladi va uning elektr o‘tkazuvchanligi aniqlanadi. Datchik konstantasi

(X), sm-1quyidagi formula bo‘yicha hisoblab topiladi:

bu yerda,
0
3
1,411 - 0,01 mol/dm konsentratsiyali KCl eritmasining 25 C
haroratdagi elektr o‘tkazuvchanligi, mSm/cm;
3
a - 0,01 mol/dm konsentratsiyali KCl eritmasining o‘lchangan elektr
o‘tkazuvchanligi, mSm;
0
k – ma’lum haroratda o‘lchangan qiymatni 25 C haroratdagi elektr
o‘tkazuvchanlikka o‘tkazish uchun tuzatish koeffitsienti.
Harorat kompensatori bo‘lmagan hollarda kaliy xlorid eritmasining
harorati laboratoriya termometri yordamida aniqlanadi va quyidagi 47-
jadval bo‘yicha koeffitsientning qiymati topiladi.

281