Page 309 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

xususiyatlarga ega. Qutblararo oraliqdan namuna olib tashlansa, undan
singib o‘tadigan, φ galvanometrning og‘ish qiymatiga proporsional

bo‘lgan oqim o‘zgaradi. Namuna α va etalon α0 (kesmalarining maydoni
tegishli ravishda s va s0) uchun ushbu og‘ishliklarni solishtirsak, quyidagi
formulaga ega bo‘lamiz:

Kontaktli magnitometr lokal qiymatlar ϰ ni, masalan, kirib qolgan
alohida zarralar, donlar va sh.k. larni aniqlash imkoniyatini beradi.
O‘lchashlar o‘rtacha kattaligi 0,5-5 mm atrofida bo‘lgan turli donlar
solingan silliqlangan yuzalarda (kuchsiz va kuchli moddalar) olib boriladi.

СГСМ da 10- - 1 birligi oralig‘idagi ϰ qiymati bir necha foiz aniqlikda
bo‘ladi.
ϰ ni aniqlash prinsipi ipning o‘ralish burchagini qayd qilishga

asoslangan. Bu burchakka magnit strelka osiladi va uning oldiga
tekshirilayotgan namuna olib kelinadi. Bunda α qiymati strelkani
namunadan uzgan paytda o‘lchanadi.

§7.3. Tuproq magnetizmi sohasidagi asosiy dalillar va
ayrim qonuniyatlar

Adabiyotlardan ma’lum bo‘lgan asosiy ma’lumotlar tog‘ jinslarining
magnit xossalariga tegishlidir. Tuproqqa keladigan bo‘lsak, bunday
tadqiqotlar deyarli mutlaqo olib borilmagan. Ushbu yo‘nalishda ayrim

dalillarni topish va ularni talqin qilishga A.A.Lukshin va uning shogirdlari
harakat qilishgan. Eng avvalo shuni aytish joizki, nuraganida tuproq hosil
bo‘ladigan tog‘ jinslarining tarkibida dia - va paramagnit minerallar

ko‘proq uchrashiga qaramasdan, doimo ozroq dozada (umumiy
miqdordan % ulushida) temir (III) oksidli minerallar ham uchraydi.
SHuning o‘zi tipik ferromagnit xossalarni aniqlash uchun etarlidir. Oxirgi
xulosa tuproqning magnit ta’sirchanligining o‘lchangan qiymatini

baholash, ularda geterezis doira borligini aniqlash va boshqalar asosida
chiqarilgan.
Bunday xulosalarga kelishimizga sabab, tuproq tarkibida birlamchi

minerallardan magnetit (ϰ0=8, N∞=92÷93, Nk=50*), temperatura Kyuri
T=587°S), gematit (N∞=0,5, NK=76 000, T=675°S), α-gematit (N∞=83,5,
T=675°S), γ-gematit, ilmenit (N∞=0,2, T=100-150°S), pirrotit (N∞=62,
-6
Nk=15-20, T=300÷325°S), limonit (ϰ=(100÷500)•10 , Jg=0,011, Hk=10)

304