Page 306 - QODIROVA D. ТУПРОҚ ФИЗИКАСИ elektron darslik

va belgilari yaxshi qo‘yilgan asbob ko‘rinishiga ega. Namuna ikkita o‘zaro
perpendikulyar sistema sifatida yig‘ilgan to‘rtta magnitlanadigan g‘altaklar

orasiga joylashtiriladi.
Bir jinsli bo‘lmagan maydonda tortishish va itarilish uslubi.
Konussimon N, S qutbli uchliklari bo‘lgan elektromagnit yordamida (78-

rasm) bir jinsli bo‘lmagan maydon N hosil qilinadi. Tekshirish uchun V
kolbaga solingan namuna bir uchidan A-A richagli yoki burama
tarozilarning shayiniga vertikal yo‘nalish bo‘yicha N eng ko‘p

o‘zgarayotgan o‘q bo‘yicha osiladi. Boshqa uchiga tarozi toshlari yoki E
posangi (protivoves) va og‘ish burchagi θ ni kuzatib turish uchun Z oyna
o‘rnatilgan. Sistema yopiq kojux (o‘rab turuvchi qoplamaga) o‘ralgan va
tashqi ta’sirlardan himoyalangan.

Magnit maydoni tomonidan ta’sir qiladigan kuch Mg posangining
kuchi yoki burchakdan ip bilan o‘rab tenglashtiriladi va u

ga teng. Bu erda U – maydonga joylashtirilgan jismning
potensial energiyasi:

2
v – grad H = const atrofida bo‘lgan hajm. U holda

(15)
F o‘rniga Mg yoki sθ ning muvozanatlashtiruvchi kuchi olinadi, N ni

esa o‘lchash kerak. Ayniqsa, ni aniqlash operatsiyasi noqulaydir, chunki
-10
mohiyati ancha ahamiyatli hisoblangan uslub (ϰm ni SGSMda 10
tartibda o‘lchash imkonini

beradigan) ana shu
hisoblash natijasida
aniqligini yo‘qotadi.

78-rasm. Bir jinsli
bo‘lmagan magnit

maydonida tortishish va
itarilish uslubining
sxemasi
Bu ϰ ni absolyut

301