Page 116 - Қодирова_электрон монография 2024

Учламчи ётқизиқларда шаклланган қўриқ тўқ тусли бўз
тупроқлар гумус ва азот билан жуда кам таъминланганлиги боис

нитрификаторлар ҳам суст ривожланган. Эрозияланиш даражасига
боғлиқ равишда устки қатламда 1 г тупроқда 0,6 дан 6,5 минг
ҳужайра оралиғида ўзгариб туради. Ушбу тупроқларда

нитрификаторларнинг ривожланишини чекловчи омилларига юқори
ҳарорат, нам ва органик моддаларни етишмаслиги кабилар
ҳисобланади. Шу боис, бу тупроқларда нитрификация

жараёнларининг бориши учун энергетик заҳиралар чекланган.
Нитрификацияловчи бактериялар миқдори суғориладиган
тупроқларда қўриқ тупроқларга нисбатан юқорилиги кузатилади
(21-расм). Бу ҳолатни суғориладиган тупроқлар узоқ муддат органик

ва минерал ўғитлар қўлланиши натижасида микроблар
ривожланиши учун озиқа манбалари билан яхши таъминланганлиги
билан изоҳлаш мумкин. Қолаверса, тупроқлар суғорилганда

нитрификаторлар фаолияти кучаяди ва ривожланиши тезлашади.

50 40 45 40 40
1г тупроқда мингта ҳужайра 16,5 30 15 35 15

0 9,5 7,5 7,5
баҳор ёз куз

эскидан суғориладиган ботқоқ-ўтлоқи тупроқ эскидан суғориладиган ўтлоқи тупроқ
эскидан суғориладиган оч тусли бўз тупроқ янгидан суғориладиган типик бўз тупроқ

21-расм. Бўз тупроқлар минтақаси суғориладиган тупроқларида
нитрификаторлар миқдорининг мавсумий динамикаси

Олинган маълумотлар чўл минтақаси шўрланган тупроқларида
нитрификаторлар суст ривожланганлигини кўрсатди (19-жадвал).
Нитрификаторларнинг энг юқори миқдори эскидан суғориладиган

ўтлоқи тупроқларда кузатилди ва профил бўйлаб 1 г тупроқда 4,0 -
30,0 ҳужайра оралиғида тебраниб туради. Эскидан суғориладиган
ўтлоқи-тақир (1,5-15) ва ўтлоқи тупроқларда (2,0-16,5) юқорида
келтирилган тупроқларга нисбатан нитрификаторлар миқдори 2

баробар камлиги кузатилади.
102