Page 151 - Қодирова_электрон монография 2024

Ўрганилган ферментлар умумий фаоллигининг ўзаро
нисбатига кўра ҳудуд тупроқларида гидролазаларга нисбатан

оксидаза ферментлари улуши ортиши кузатилди (34-расм). Бу ҳолат
тадқиқот ҳудудининг иқлимининг қуруқлиги ва ишлов берилиши
натижасида ҳайдалма қатламда аэрация жараёни яхшиланиши

оксидоредуктаза ферментлари фаолиятини фаоллаштириши билан
изоҳлаш мумкин.
Шундай қилиб, тадқиқот ҳудуди тупроқларида деградация

(эрозия ва шўрланиш) жараёнлари туфайли тупроқларни фермент
даражасини назорат қилувчи асосий тупроқ-экологик параметрлари
ёмонлашганлиги кузатилди.
а) бўз тупроқлар минтақаси: 1-
100 эскидан суғориладиган ботқоқ-
ўтлоқи тупроқ; 2-эскидан
78
80 суғориладиган ўтлоқи тупроқ; 3-
68
эскидан суғориладиган бўз-ўтлоқи
60 тупроқ; 4-янгидан суғориладиган
42 оксидазалар типик бўз тупроқ; 5- эскидан
40 33 36 35 32 гидролазалар суғориладиган оч тусли бўз тупроқ;
28 26 24 22
20 6- суғориладиган ўтлоқи-бўз
20 тупроқ.

0
1 2 3 4 5 6
Тупроқ типи ва типчалари

б) чўл минтақаси тупроқлари: 1-
100 суғориладиган тақир-ўтлоқи
90 тупроқ; 2-эскидан суғориладиган
80 ўтлоқи тупроқ; 3-янгидан
66
70 суғориладиган сур-қўнғир тупроқ; 4-
60 50 янгидан суғориладиган ўтлоқи
50 45 42 оксидазалар тупроқ 5-янгидан суғориладиган
40 34 32 32 34 36 гидролазалар тақир-ўтлоқи тупроқ; 6-янгидан
30 28 26 суғориладиган ботқоқ-ўтлоқи
18
20 тупроқ; 7-эскидан суғориладиган
10 9 10 8 8 5
10 6 6 6 6 ўтлоқи-тақир тупроқ; 8-янгидан
0 ўзлаштирилган чўл-ўтлоқи тупроқ;
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 9-янгидан ўзлаштирилган тақир-
Тупроқ типи ва типчалари ўтлоқи тупроқ; 10-суғориладиган
ўтлоқи қумли чўл тупроқ; 11-
эскидан суғориладиган тақирсимон-
ўтлоқи тупроқ.

34-расм. Сурхон-Шеробод воҳаси бўз тупроқлар ва чўл минтақаси
тупроқларининг асосий типчаларида оксидаза ва гидролазалар умумий
фаоллигининг нисбати (%)

Чўл минтақаси тупроқларидан бўз тупроқлар минтақаси ва тоғ
жигарранг тупроқларига ўтилгани сайин ўрганилган ферментлар

137