Page 141 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

G‘o‘zaga fosforli o‘g‘it yillik meyorini asosiy qismi shudgorlashda

beriladi. Buni quyidagicha izohlash mumkin: birinchidan, bo‘z
tuproqlarda, o‘tloqi tuproqlarda ham, o‘g‘it tarkibidagi fosfor tezda qiyin

eriydigan kalsiy fosfatlarga aylanadi. Ikkinchidan, nihollar unib

chiqqandan keyin qisqa muddatda (10-12 kunichida) g‘o‘zaning asosiy
ildizi tuproqning 40-50 sm chuqurligiga tushib ulgiradi. Shuning uchun

ham kuzgi shudgor paytida yerni 30-35 sm chuqurlikda haydash

maqsadga muvofiq hisoblanadi. Qo‘llanilayotgan fosforli o‘g‘itlarning
samaradorligi tuproqdagi harakatchan shakldagi fosfatlar miqdoriga

bevosita bog‘liq. Harakatchan fosfor miqdori bo‘yicha tuzilgan

agrokimyoviy xaritanomalarning ma‘lumotlari asosida fosforning
tabaqalashtirilgan me’yorini belgilash sezilarli iqtisodiy samaradorlikka

erishish imkonini beradi. Shuningdek, fosforli o‘g‘itlar me’yorini

belgilashda rejalashtirilgan paxta hosili miqdorini hisobga olish muhim
ahamiyatga ega. Bunda bir s chigitli paxta uchun fosfor sarfi 1,5 kg deb

qabul qilinadi. Tuproqdagi harakatchan fosfor miqdori 15 mg/kg dan

kam bo‘lganda, g‘o‘zaga belgilangan yillik fosfor me’yori uchta
muddatda beriladi: shudgor ostiga, ekish bilan va gullash davrida

qo‘shimcha oziqlantirish sifatida.(19- jadval)
Respublika paxtachilik institutida g‘o‘zaga fosforli o‘g‘itni ekish

bilan birga qo‘llash bo‘yicha turli tuproq sharoitlarida 100 dan ortiq

tajriba o‘tkazilgan. Tajribalardan olingan natijalar ushbu tadbir asosida
paxtadan o‘rtacha 2,5-3,0 s/ga qo‘shimcha hosil olish imkoniyati

mavjudligini ko‘rsatgan. Harakatchan fosfor miqdori 16-30 mg/kg

atrofida bo‘lganda fosforning yillik me’yori ikki muddatda; shudgor
ostiga va ekish bilan birga solinishi maqsadga muvofiq. Harakatchan

fosfor bilan o‘rtacha va undan yuqori darajada ta’minlangan tuproqlarda
( bir kg tuproqda 31 mg dan ko‘p) fosforning yillik meyori to‘laligicha

kuzgi shudgorostiga solinsa, yaxshi iqtisodiy samara beradi (25-jadval).

25-jadval

141