Page 137 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

40-65 foizga kamayadi. Sho‘r tuproqlar unumdorligini oshirishda

mineral va mahalliy o‘g‘itlarni birgalikda qo‘llashdan tashqari
«meliorator ekin» - beda ishtirokidagi almashlab ekishni joriy qilish

muxim ahamiyat kasb etadi. Sho‘rlangan tuproqlarda tuzlar

konsentratsiyasining 5-7 g/ldan, osmotik bosimning 2,5 atmdan ortib
ketishi g‘o‘zaning rivojlanishiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi. Yuqori

me’yorda mineral o‘g‘itlar solingan och tusli bo‘z tuproqlarda osmotik

bosimning oshib ketishi natijasida g‘o‘za barglar tarkibidagi fosfor
miqdori sezilarli darajada kamayadi.

Ma’lumki, sho‘rlangan tuproqlarda sho‘r yuvish tadbiri amalga

oshiriladi, qaysiki, tuproqlarning fosfat rejimiga o‘ziga xos ta’sir
ko‘rsatadi. Bunday tuproqlarda fosfor yillik meyorining bir qismini

sho‘r yuvishdan keyin, ekish oldidan, qolgan qismini esa amal davrida

beriladi. Ayrim tadqiqotchilar kam me’yordagi suv bilan sho‘ri
yuviladigan tuproqlarda fosfor yillik meyorining asosiy qismini shudgor

ostiga berish tuproqdagi harakatchan fosfor miqdoriga kuchli ta‘sir

ko‘rsatmaydi.
Azot bilan yetarli ta’minlangan tuproqlarga solinadigan fosfor

g‘o‘zaning ildiz tizimini yaxshi rivojlanishiga yordam beradi. Ildizi
yaxshi rivojlangan o‘simliklar barvaqt rivojlanishiga va tez pishib

yetilishiga yordam beradi.

G‘o‘zaning amal davrining boshida fosfor bilan oziqlanishga talabi
yaxshi o‘rganilgan. Chigit unib chiqayotgan paytda o‘simlik fosforga

kuchli ehtiyoj sezadi. Chigit tarkibidagi zahira fosfor uning unib chiqishi

uchun yetarli emas. Ekish bilan birga fosforli o‘g‘itlarni tuproqning
yuzaroq qatlamlariga yoki chigit yaqiniga solish yaxshi samara beradi.

Unib chiqish jarayonida chigit o‘z tarkibidagi fosforni urug‘ barg hosil
qilishga sarflaydi. Bu davrda tuproqqa fosfor solinmagan bo‘lsa (yoki

tuproqda xarakatchan fosfor yetarli bo‘lmasa), nihollarning o‘sishi

sekinlashadi. Agar g‘o‘za 2-4 chinbarg chiqarganda fosfor yetishmasa,
hosil 15-25 foizgacha yo‘qoladi, ko‘saklarning soni va og‘irligi

kamayadi.

Tadqiqotlarning natijasi chigit ekilgandan so‘ng o‘z tarkibidagi
fosforni sharoitga qarab 10-20 kun ichida sarflab tamomlaydi. O‘simlik

137