Page 133 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

Masalan, gektaridan 30 sentner paxta hosili etishtirish

rejalashtirilgan bo‘lsa, azotning yillik meyori:
A=(30 – 10) • 5 • 100=250 kg/ga ni tashkil etadi.

40

Lekin bu miqdor tuproqning bir qator xossa va xususiyatlari asosida
oshirilishi yoki kamaytirilishi mumkin: tipik va o‘tloqi bo‘z tuproqlar da

1,0 och tusli bo‘z va shu mintaqaning o‘tloqi-bo‘z tuproqlarida 1,1

taqirli-o‘tloqi va taqirli tuproqlarda 1,2 to‘q tusli o‘tloqi va och tusli bo‘z
tuproqlar mintaqasining o‘tloqi tuproqlarida mos ravishda 0,7 , 0,8 va

0,9 koeffitsientlarga ko‘paytiriladi. Shuningdek, paxtaga azotli o‘g‘itlar

meyorini belgilashda o‘tmishdosh ekin va uni tuproq unumdorligiga
ko‘rsatadigan ta’sirini hisobga olish muhim ahamiyatga ega.

Ma’lumki, azotli o‘g‘itlar ekishgacha, ekish bilan birga va

qo‘shimcha oziqlantirish sifatida qo‘llaniladi. Ekishgacha ( erta bahorda
chizellash paytida) yillik azot meyorining 20-25 kg miqdori ( 8-10 %i)

berilishi mumkin. Bunda azotli o‘g‘it bahor faslidagi yog‘in-sochin

ta’sirida erib, tuproqning 30-50 sm qatlamiga yuviladi, qaysiki,
nihollarning ildiz tizimi orqali osonlikcha o‘zlashtiriladi. Ko‘p hollarda

azotli o‘g‘itlarning bir qismi tuproqqa ekish bilan birga solinadi, lekin
uning miqdori gektariga 20-25 kg dan oshib ketmasligi lozim, aks holda

chigit atrofidagi azotning konsentratsiyasi ortib ketishi hisobiga ularning

unib chiqishi kechikadi.
G‘o‘za nihollarini qo‘shimcha oziqlantirishlar soni azotning yillik

me’yori va tuproq sharoitlariga bog‘liqdir. Yillik azot me’yorining

ekishgacha va ekish bilan birga berilgandan keyin qoladigan qismini
rivojlanishning 2-3 chinbarg, shonalash va gullash davrlarida teng

miqdorlarda taqsimlanishi maqsadga muvofiqdir. Oxirigi azot bilan
oziqlantirishni g‘o‘zaning nav xususiyatlariga qarab ya’ni ertapishar va

o‘rtapisharligiga qarab tugallash zarur. Ertapishar navlarga azot oziqasi

gullashning birinchi kunlari berib tugallanishi kerak. O‘rtapishar
navlarga esa g‘o‘za gullashni boshlaganidan so‘ng 15-kunlaridan

kechiktirmay azotli o‘g‘itlarni berishni tugallash kerak.

Azotli o‘g‘itlarni qo‘llashda ayniqsa paxtachilikda, kalendar
muddatlarga amal qili shunchalik to‘g‘ri bo‘lmaydi. Sababi, yil-yilga

133