Page 134 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

o‘xshamaydi, bir yili bahor erta kelib dehqonchilik vaqtli boshlanadi.

Boshqa yili esa qish cho‘zilib ketib chigitlar dalaga kech ekiladi.
Bunday holatlarda g‘o‘zaning rivojlanish davriarida (faza) farqlar katta

bo‘ladi. Shu sababdan azotli o‘g‘itlarni har yili bir xil kalendar

muddatlarda qo‘llash agrotexnik va agrokimyoviy nuqtaiy nazardan
to‘g‘ri kelmaydi. Agar azot oziqasi kech muddatlarda ya’ni, gullash

boshlangandan 25-30 kundan so‘ng solinsa, g‘o‘zani “g‘ovlab

ketishi”ga, hosil miqdorining kamayishi va pishishining kechikishiga
sabab bo‘ladi.

Shu o‘rinda bir faktga aniqlik kiritish o‘rinli bo‘ladi. Ya’ni, g‘o‘za

gullashining birinchi kunini qanday aniqlash mumkin. Bunda g‘o‘za
maydonidagi tuplarning 50% i bittadan gul ko‘rsatgan kunidan

boshlanadi.

G‘o‘zaga fosforli o‘g‘itlarni qo‘llash. Fosfor o‘simliklar hayotida
muhim ahamiyatga ega. U bevosita o‘simliklar tarkibidagi nuklein

kislotalar (RNK va DNK), fosfatidlar, fitin, qandli fosfatlar tarkibiga

kiradi. G‘o‘za tarkibida organik shakldagi fosfordan tashqari ozroq
miqdorda noorganik fosfatlar ham uchraydi. O‘simlik fosforli o‘g‘itlar

bilan yuqori me’yorda oziqlantirilsa, uning barglari, poyasi va

shoxlarida noorganik fosfor miqdori ko‘payadi.
Noorganik fosfor ham organik fosfor kabi g‘o‘za hayotida muhim

o‘rin tutadi. Ilmiy izlanishlarning natijalariga qaraganda o‘simliklarning

azot bilan oziqlanishida fosfor muhim ahamiyat kasb etadi. Agar
oziqlanish muhitida azot bilan fosfor ma’lum nisbatda bo‘lmasa,

o‘simlikda modda almashinuv jarayoni keskin buziladi.

Tabiiy sharoitda fosforning turli xil mineral va organik birikmalari
uchraydi. Lekin o‘simliklar uchun asosan ortofosfat kislota tuzlari

foydalidir. Bu kislotaning kalsiy, magniy va yana ayrim kationlar bilan

hosil qilgan tuzlari, hamda metavapirofosfatlar o‘simliklar tomonidan
o‘zlashtirilish aniqlangan. O‘zbekistonning sug‘oriladigan

tuproqlaridagi fosfor miqdori boshqa mintaqalar tuproqlariga nisbatan

ko‘p bo‘lib 0,1-0,3 foizni tashkil qiladi. Lekin bu fosforning asosiy
qismi suvda erimaydigan va o‘simliklar tomonidan qiyin

o‘zlashtiriladigan shakldadir.

134