Page 139 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма
P. 139
Birinchi davrda g‘o‘za xali nozik bo‘lib, ildizi atrofida ko‘proq fosfor
bo‘lishini talab qiladi, ikkinchi davrda esa o‘simlik fosforni eng ko‘p
o‘zlashtiradi.
Fosforli o‘g‘itlarni g‘o‘zaning rivojlanishi va hosildorligiga ta’sirini
o‘rganish bo‘yicha juda ko‘p vegetasion va dala tajribalari o‘tkazilgan.
Shunday tajribalarning birida turli me’yordagi fosforning g‘o‘zani o‘sib-
rivojlanishiga ta’siri o‘rganilgan. Gektariga 200 kg azot (fon) berilgan
paxta maydonida fosfor 50, 100, 150 va 200 kg/ga miqdorlarda berilgan.
Fosfor me’yori gektariga 150-200 kg bo‘lgan variantlarda paxta
hosildorligi ham yuqori bo‘lib 34,4-34,8 s ni tashkil qilgan.
O‘simlikning rivojlanishi, ko‘saklarning to‘planishi va ochilishi hamda
yana qator omillar hisobga olinganda, gektariga 150 kg fosfor berilganda
eng yaxshi samara olingan (23-jadval).
23-jadval
Yilliko‘g‘it Boshpoyaning Ko‘saklarsoni, Paxtahosili,
meyori, kg/ga bo‘yi, sm dona s/ga
N P 2O 5 1.VII 1.VIII 1.VIII 1.IX
200 0 32,6 59,0 8,8 6,6 27,3
200 50 34,6 68,4 6,5 8,6 31,6
200 100 41,5 79,5 7,9 10,5 33,3
200 150 44,4 80,8 9,0 10,3 34,4
200 200 44,4 82,8 9,3 10,5 34,8
O‘zPITI va boshqa ilmiy muassasalarda o‘tkazilgan dala tajribalari
ham gektariga 200 kg azot berish tavsiya qilinganda, fosfor miqdori
140-150 kg/ga ni tashkil qilishi (N:P1:0,7) lozimligi ko‘rsatgan. Lekin
bu nisbat tuproqning agrokimyoviy xaritanomasi ma‘lumotlari asosida
oshirilish yoki kamaytirilishi mumkin.
Ma‘lumki, g‘o‘zaning ildiz tizimi rivojlanib amal davrining turli
davrlarida tuproqning turli qatlamlariga qo‘llash muddatlariga aniqlik
kiritishni taqozo qiladi. Respublikamizning yetakchi agrokimyogar
olimlari o‘tkazilgan ko‘p sonli tajribalarning natijalarini umumlashtirib,
fosfor yillik meyorining asosiy qismini kuzgi shudgor oldidan berish
lozimligini tasdiqlangan. Yillik fosfor meyorining 25 foizga yaqinini
ekish oldidan tuproqqa solish yaxshi samara berishi isbotlangan. Agar
fosforli o‘g‘it meyori kam bo‘lsa, uning hammasi (100 foiz) kuzgi
139
