Page 152 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

miqdorda uglerod hamda kamroq miqdorda mikroelementlar mavjud.

Tuproqqa solingan go‘ng tezda mikroorganizmlar ta‘sirida parchalanadi.
Uning tarkibidagi uglerod oksidlanib, karbonat kislotani hosil qiladi,

qaysiki o‘z navbatida tuproq fosfatlarining eruvchanligini oshirib,

o‘simliklarning oziqlanishi uchun layoqatli shaklga o‘tkazib beradi.
Uglerodning bir qismi yana mikroorganizmlar ta’sirida tuproq chirindisi

tarkibiga o‘tadi. Qishloq xo‘jalik ekinlariga go‘ngni chala chirigan yoki

kompost holida qo‘llash lozim.
Go‘ng bilan birinchi navbatda qadimdan dehqonchilik qilinayotgan

maydonlar o‘g‘itlanadi. Tuproqqa solinadigan go‘ngning o‘rtacha yillik

meyori gektariga 15-20 tonna qilib belgilangan. U yuza ko‘milgan
paytda tarkibidagi uglerod va azotning asosiy qismi uchib ketadi.

Go‘ngni mineral o‘g‘itlar bilan birgalikda qo‘llash sezilarli darajada

yuqori hosil olish imkonini beradi. Mahalliy o‘g‘it sifatida
xojatxonalardan olinadigan najasni ham ishlatish mumkin. Lekin uni

ishlatishdan oldin albatta kompostlash lozim. Kompostlanmagan najasni

sharbat qilib oqizish sanitariya nuqtai-nazardan maqsadga muvofiq
emas.

Ko‘kat o‘g‘itlar.Tuproq unumdorligini oshirish maqsadida organik
va mineral o‘g‘itlar meyorini oshirish bilan bir qatorda ko‘kat

o‘g‘itlardan foydalanish eng yaxshi samara beradi. Ko‘kat o‘g‘itlar

tuproqni chirindiga boyitadi, uning fizikaviy xususiyatlarini yaxshilaydi.
Surunkasiga g‘o‘za o‘stirilgan dalalarda ham ko‘kat o‘g‘itlardan

foydalanilganda hosildorlik gektar boshiga 7,3 s oshgan.

Ko‘kat o‘g‘it sifatda ko‘k no‘xat, no‘xat, burchoq, mosh,
qizilsebarga, shabdar (eron bedasi) kabi dukkakli ekinlar,

shuningdek, kuzgi javdar, raps, xantal kabilar ekiladi.
Bakterial preparatlar. Bakteriyalari kki xil bo‘lib: tuproqda erkin

yashaydiganlarini azotabakter (azotabakterin) va dukkakli ekinlari

ldizida yashaydiganlarini esa tugunak bakteriyalar (nitragin) deyiladi.
Azota bakterin sho‘rlanmagan o‘tloq, o‘tloqi-botqoq, shuningdek,

bo‘z tuproqli yerlarda go‘ng solingandan keyin berilsa paxtadan 1-3 s

qo‘shimcha hosil olish mumkin. Nitraginni qo‘llash dukkakli ekinlar
hosilini 10-15% va bundan ham ko‘proq oshiradi.

152