Page 154 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

BOG‘DORCHILIKDA DALA TAJRIBASI O‘TKAZISH

USLUBLARI

Bog‘dorchilikda ot’kaziladigan dala tajribalari ham ochiq joyda

otkazilishi va dalada olib boriladigan tajribalar singari har xil omillarga
(kosmik va yer) bo‘lgan talablar o‘rganilganligi uchun ham dala

tajribalarga ko‘p jihatdan o‘xshashdir.

Ularning farqlari esa dalada asosan bir yillik, va qisman ko‘p yillik
qishloq xo‘jalik ekinlari ustida olib borilgan, bog‘dorchilikda esa dala

tajribalar har xil turdagi meva daraxtlari va uzumlar ustida olib boriladi.

Dalada olib boriladigan tajribalarda tuproqlar tarkibining farq qilishi
hisobiga tajribadan olingan ma’lumotlarda xatoliklar kelib chiqsa,

bog‘dorchilikda esa hisobga olinadigan daraxtlar yoki uzumlarning

individual holatda keskin farq qilishi hisobiga har xil me’yordagi
xatoliklar kelib chiqadi. Bog‘dorchilikda dala tajribalari olib borish

uchun tajriba maydonining oxirgi uch yoki besh yildagi tarixini, tuproq

va iqlim sharoitini, relefmi, sizot suv chuqurligini hamda shamo‘l
yo‘nalishini va himoyalanganligini har tomonlama mukammal o‘rganish

kerak. Ayniqsa, mevaga kirgan daraxtlaming hosidorligi va holati aniq
hisobga olinishi lozim. Bog‘dorchilikda dala tajribaning elementlari,

ya’ni variant va qaytariqlaming soni, katta-kichikligi hamda

variantlardagi daraxtning soni tajriba maydonining katta yoki kichikligi
kabi ko‘chatlar, tajribaning maqsadiga va tajriba otkaziladigan

maydonning katta-kichikligiga, tuproq va iqlim sharoitiga bog‘liq.

Bog‘dorchilikda dala tajribalari asosan ikki xil muhitda olib
boriladi:

1. Yangi tashkil qilingan bog‘larda.
2. Eskitdan tashkil qilingan bog‘larda.

Yangi tashkil qilingan bog‘larda dala tajribalari o‘tkazishdan oldin

yangi ekilgan daraxtlarni bir xilligini ta’minlash uchun har xil tadbirlar
o‘tkaziladi. Buning uchun ekiladigan daraxtlar shu soha bo‘yicha tajriba

markazining ko‘chatzorlarida yetishtirilishi va bir xilda parvarish

qilinishi kerak. Buning uchun onalik materialidan boshlab tanlab ish olib
boriladi. Ko‘chat ekib olib boriladigan dala tajribalarida maydonning

154