Page 157 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

Yosh bog‘larda esa uzunasiga va ko‘ndalangiga ikki yo‘nalishda

shtangen sirkul bilan ham olchasa bo‘ladi. Hosilga kirgan daraxtlarda
tananing aylanasi uzunligi metall ruletka yoki millimetrli qog‘oz

bo‘lakchalarda olchanadi.

Ushbu hisobot ishlari tajriba boshlangan vaqtda hamda har yili
kuzda olchanadi va kuzatish ishlari olib boriladi. Yosh ko‘chatlami

mevaga kirguncha shox-shabbalarining o‘sishini hisobga olish ham

kuzatish ishlaridagidek katta mas’uliyat talab qiladi. Bunda shoxlar soni,
shoxlaming jami va u bitta shoxning o‘rtacha uzunligi kabi

ko‘rsatkichlar aniqlanadi.

Besh yoshgacha bo‘lgan daraxtlarda hisoblash maydonidagi hamma
daraxtlardagi shoxlar o‘lchab, besh yoshdan oshgan, ya’ni eski bog‘lar

ustida dala tajribasi olib boriladigan bog‘larda esa hisobga olish ishlari

daraxtlardagi birinchi tartibli shoxlardan ikkitasi o‘lchanadi. Shox-
shabbasining o‘suvchaniigi daraxtning past tomonidan boshlanib, yuqori

tomonidagi shoxlarga o‘lchanadi. O‘lchash ishlari tomomlanilgandan

keyin shox-shabbalaming turlariga qarab nisbati aniqlanib, foizda
ifodalaniladi va o‘rtacha miqdori bargning soniga qarab ko‘paytirilib

xisoblanadi.
Bunda aniqlanadigan barglar soni kami 100 taga teng bo‘lishi kerak.

Shular bilan bir qatorda ob-havo sharoitdagi keskin o‘zgarishlarni ham

qayd qilib borish kerak. Haroratning keskin ko‘tariiishini, qattiq yoqqan
yomg‘ir va hakozolar, tajriba maydoniga tushgan hashorat va

kasalliklami ham hisoblab turishlari lozim. Tuproq iqlim sharoitini

hisobga olish ham ma‘lumotlami boyitadi.

Nazorat savollari
1. Bog‘dorchilikda dala tajribalari asosan nechi xil muhitda olib

boriladi?

2. Bog‘dorchilikda dala tajribalari olib borish uchun tajriba maydoni
qanday talablarga javob berishi kerak?

3. Yangi tashkil qilingan bog‘larda dala tajribalari o‘tkazishdan

oldin qanday omillarga ahamiyat berish kerak?

157