Page 19 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

ILMIY TADQIQOTLARNI REJALASHTIRISH VA OLIB

BORISH. UMUMIY QOIDALAR. ILMIY TADQIQOOT
ELEMENTLARI

Qishloq xo‘jaligining o‘ziga hos xususiyati bu sohada qishloq
xo‘jalik ekinlarini etishtirish ochiq dalada olib boriladi. Bunda ekinlar

hosildorligi ko‘plab ob’ektiv va sub’ektiv omillarga bog‘liq. Har bir

omil o‘simlikning o‘sish va rivojlanish jarayonini o‘rganish va uni ilmiy
asoslash mutaxassislardan katta bilim va tajribani talab etadi.

Qishloq xo‘jaligida har bir yangi g‘oya yoki ratsionalizatorlik

takliflari ishlab chiqarishga keng joriy etilishdan oldin bir necha yil
davomida dala tajribalarida o‘rganilishi maqsadga muvofiq. Tajriba

uslubiy jihatdan to‘g‘ri olib borilishi va ma‘umotlar ishonchliligiga

alohida e’tibor berilishi lozim. Dala tajribalari o‘zining oldiga qo‘ygan
muammo va vazifalariga qarab xalq xo‘jaligidagi ahamiyati baholanadi.

Shuning uchun dala tajribalarida o‘rganilayotgan g‘oya tushunarli va

aniq bo‘lishi, mavzu to‘g‘ri tanlanishi va o‘rganilayotgarn omilning
ta‘siri to‘g‘ri baholanishiga alohida e’tibor qaratiladi. Bunda tabiiy iqlim

va iqtisodiy sharoitlar hisobga olinadi.
Ilmiy tadqiqot olib borish uchun eng avvalo tadqiqot olib borishning

tarkibiy asoslari, ya’ni tadqiqot elementlarini bilib olish lozim. Shuning

uchun ilmiy izlanish asoslari fanida tadqiqot elementlarini o‘rganishga
alohida e’tibor beriladi. Ilmiy tadqiqot olib borishdan maqsad turli

usullami qiyosiy o‘rganish va ulami miqdor hamda sifat jihatdan

baholash.
Ilmiy tadqiqot olib borish uchun eng avvalo tadqiqot olib borishning

tarkibiy asoslari, ya’ni tadqiqot elementlarini bilib olish lozim. Tadqiqot

elementlariga variant, nazorat, standart, qaytariq, delyanka, hisob
maydoni, himoya maydoni singarilar kiradi. Ilmiy tadqiqot olib borish

asoslari fanining maqsadi tajribada turli usullami qiyosiy o‘rganish,
tajriba natijalami miqdor va sifat jihatdan baholash hisoblanadi.

Tajribada o‘rganilayotgan usullar - variantlar deb ataladi. Ilmiy

tadqiqotda bir qancha variatlar bo‘ladi. 0’rganilayotgan tadqiqot

19