Page 24 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

hollardagina, ya’ni variantlaming samaradorligini aniqlash qiyin

bo‘lganda, kichik me’yorlarda ishlatiladigan mikro o‘g‘itlar va
stimulyatorlar bilan bog‘liq bo‘lgan tajribalarda takrorlanishlar soni 8

tadan ortiq bo‘lishi mumkin. Hamma boshqa hollardagi dala tajribalarda

qaytariqlar soni 3 va 4 tadan kam bo‘lmasligi kerak. Ba’zi dala
tajribalarining natijasi yilning ob- havo sharoitiga bog‘liq bo‘ladi.

Shuning uchun ko‘pchilik hollarda ishonchli va aniq natija olish uchun
tajribani maydonlar bo‘yicha takrorlashlar bilan bir qatorda yil bo‘yicha,

vaqt bo‘yicha ham takrorlash zarur.
Bu vaqt xulosalarining ishonchliligini oshiribgina qolmay, balki

ayrim hollarda quruq, mo‘tadil, nam yillarda o‘rganiladigan usullarning

nisbatan samaradorligi to‘g‘risida juda qimmatli qo‘shimcha
ma‘lumotlar olishga ham imkon beradi. Tajribalar vaqt bo‘yicha

taqrorlanishiga ko‘ra qisqa muddatli, ko‘p yillik uzoq muddatli -

davomiy tajribalarga bo‘linadi. Qisqa muddatli tajribalaming
davomiyligi 3-10 yilgacha, ko‘p yillik tajribalarning davomiyligi 10-50

yilgacha, uzoq muddatli davomiy tajribalar esa 50 yil va undan ham
uzoq davom etadi. Tajribada bir dona variant joylashgan maydon

delyanka deb ataladi.
Odatda delyanka tushunchasi seleksiya va urug‘chilik bilan bog‘liq

ilmiy tadqiqotlarda ko‘proq ishlatiladi. Chunki, seleksiya va

urug‘chilikda yuzdan ortiq turli nav, duragay va namunalardan
foydalanib, ularning har biri alohida delyanka hisoblanadi. Tajribani

to‘g‘ri va sifatli bajarilishida himoya maydonlari katta ahamiyatga ega.

Himoya maydonlari yon va chegaraviy himoya maydonlariga ajraladi.
Dala tajribasida yon himoya maydonlari o‘lchami asosan

delyankalarni tutash joylarida variantlaming bir- biriga ta’sirini hisobga
olgan holda belgilanadi. Ayniqsa, mineral oziqlantirish, sug‘orish va

tuproqqa ishlov berish bilan bogl’iq ilmiy tadqiqotlarda bir-biriga tutash
bo‘lgan delyankalaming bir-biriga ta‘siri yuqori bo‘ladi. Bunday holat

tajriba xatoliklarini keltirib chiqarishi mumkin. Odatda sug‘oriladigan

sharoitda olib boriladigan dala tajribalarida variantlaming ikki yon
tomonida 1-2 qator egat himoya maydon uchun joy ajratiladi. Shundan

kelib chiqqan holda, yon himoya maydon kengligi 0.6-1.8 metr bo‘ladi.

24