Page 21 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

Agar azotli o‘g‘itlar meyorini g‘o‘zaning o‘sish va rivojlanishiga

ta’siri o‘rganilayogan bo‘lsa, aniqlanishi kerak bo‘lgan omillar fenologik
kuzatishlar yordamida o‘rganiladi. Mukammal ilmiy ma’lumot olish

uchun fenologik kuzatuvlar bilan bir qatorda laboratoriya tadqiqotlari

ham olib borish lozim. Qo‘llanilgan azotli o‘g‘itlaming tuproq va
o‘simliklardagi ozuqa elementlar miqdoriga qanchalik ta’sir etishini

bilish uchun vegetatsiya davrining boshida va oxirida yoki tuproqqa

o‘g‘it solishdan oldin va keyin tuproq va o‘simlik alohida uslubiy
ko‘rsatma bo‘yicha tahlil qilinadi. Olingan tahlillar natijasiga asoslanib

azotli o‘g‘itlaming o‘simlik tomonidan o‘zlashtirilish koeffitsienti

aniqlanadi.
Dala tajribasining asosiy elementlari deganda - tajribani tashkil

etadigan tarkibiy qismi, ya’ni variantlar, delyankalar, takrorlanishlar,

himoya maydonlari, nav, duragay, o‘simlik namunalari, shunungdek,
ilmiy ishning mazmunidan kelib chiqqan holda tajribada

qo‘llanaladigan barcha zarur elementlar tushuniladi.

Shuningdek, variantlar, delyankalaming soni, ulaming katta yoki
kichikligi, shakli va ulaming joylashtirish usullari, takrorlanishlar,

ulaming shakli va joylashtirish tartibi, himoya maydonchalari, hosil
hisobini olish usullari tushuniladi. Tajriba maydonida biron bir omil

(o‘g‘it, suv, gerbitsed) o‘rganiladigan bo‘lsa, tadqiqotlar ma’lum

maydonga ega bo‘lgan bo‘lakchada olib boriladi. Bu bo‘lakchalar
variant deb ataladi.

Bitta variant joylashadigan maydon delyanka yoki bo‘lakcha deb

ataladi. Variant yoki bo‘lakcha maydonining katta yoki kichikligi,
variantlar soni tajriba mazmuni, turi, oldiga qo‘yilgan vazifalar va

maqsadiga bog‘liq. Hamma tajribalarda solishtirilayotgan nazorat
(kontrol) variant bo‘lib, boshqa variantlar shu variantdan olingan

ma’lumotlarga solishtiriladi va xulosalar chiqariladi. Tajribada

o‘rganilayotgan omillar bo‘yicha tuzilgan variantlar (bo‘lakchalar)
yig‘indisini ma‘lum bir tartibda aks ettirilishi tajriba sxemasi - deb

ataladi. Tajribani olib borish tartibi tajriba sxemasiga bog‘liq.

Tajriba sxemasi qanchalik mukammal tuzilsa, tajribada olingan
ma’lumotlaming ishonchlilik darajasi, tajribaning dolzarbligi shunchalik

21