Page 193 - Урманова М. Илмий изланиш укув қулланма

Umumlashgan o‘rtacha xato s, o‘rtacha kvadrat qoldig‘i asosida

aniqlanadi

S x=

Bu xatolikning uchlamchi kattaligi muhimlik kriteriyasi sifatida

qabul qilinadi. Agar xaqiqiy farq 3sx bo‘lsa, u holda ular 5%

o‘lchamda ahamiyatlidir, agar d 3sx bo‘lganda esa ahamiyatga ega

emas.
Tajribada takrorlanishlar soni 4-6 bo‘lib, variantlar soni ko‘p bo‘lsa,

masalan nav sinash dalalarida 3s, kriteriyasini qo‘llanishi asosli. Biroq

takrorlanishlar soni 3-4 tani, variantlar soni 2-6 ta bo‘lgan dala
tajribalarida bunday baholash usulini qo‘llanishi muhim farqlanishlar

sonini ortib ketishiga olib keladi.

3Sx yoki 3E kriteriyalarini qanday vujudga kelganini ko‘rib chiqsak
yuqorida aytilgan fikrlar yanada tushunarli bo‘ladi.

=
Dispersion tahlil barcha o‘rtachalar xatosiga S x = 8 x = S x 2 … S
x n yagona umumlashtirilgan va demak yagona o‘rtacha farq xatosini

aniqlab beradi:

2
2
2
S = S x1+S x2 = 2s x = l.41 Sx
d
erkinlik darajasi soni qoldiq uchun V 16 , qaysiki t = 2.12 , eng
05
2
kichik muhim farq 5% li ahamiyatli darajada quyidagiga teng:
NSR05=t05 S d = 2.12 *1.41 Sx =2.99 Sx yoki yaxlit holda 3 Sx
Shunday qilib, uchlamchi xato - bu NSR 05 V2 16 tajribalar uchun.

Qachonki V2 < 16 bo‘lgan hollarda Sx oldidagi koeffitsient ortib

boradi va agar erkinlik darajasi qoldiq soni 2-7 gacha pasaygan xollarda

ayniqsa kuchli pasayganda, qaysiki bu holat variantlar soni kam bo‘lgan
tajribalarda kuzatiladi.

Bunday hollarda xatoning kattaligining o‘zi Sx xatolik uchun

ishonchli bo‘lmagan ba’za bo‘lib qoladi va shuning uchun muhim
kriteriyalar olish uchun oldin 5% o‘lchamda Sx oldidan V.N.Peregudov

quyidagi koeffitsientlarini qo‘yishni tavsiya etadi.

34-jadval
Erkinlik 2 3 4 5 6-7 8-9 10-12 13-15 16 dan
darajasinig yuqori
193