Page 146 - พท21001

137

ลักษณะคําประพันธ

1. บท

บทหนึ่งมี 3 วรรค อาจเรียกวาวรรคสดับ วรรครับ วรรคสง ก็ได แบงเปน

วรรคแรก วรรคสดับ มี 6 คํา วรรคที่สอง วรรครับ มี 4 คํา
วรรคที่ 3 วรรคสง มี 6 คํา

รวมทั้งหมด 16 คํา จึงเรียกฉบัง 16
2. สัมผัส

ก. สัมผัสนอก หรือสัมผัสระหวางวรรค อันเปนสัมผัสบังคับ ดังนี้

คําสุดทายของวรรคหนึ่ง วรรคสดับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคสอง วรรครับ สัมผัส
ระหวางบทของกาพยฉบัง คือ

คําสุดทายของวรรคสาม วรรคสง เปนคําสงสัมผัส บังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัส
ที่คําสุดทายของวรรคหนึ่ง วรรคสดับ ดังตัวอยาง

กาพยมีนามฉบัง สามวรรคระวัง

จังหวะจะโคนโยนคํา
สัมผัสจัดบทลํานํา กําหนดจดจํา

หกคําสี่คําดังนี้ ฯ

ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกาพยฉบัง แบงชวงจังหวะเปนวรรคละสองคํา ดังน ี้
หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง

หนึ่งสอง หนึ่งสอง หนึ่งสอง

ฉะนั้น สัมผัสในกําหนดไดตามชวงจังหวะของแตละวรรคนั้นเอง ดังตัวอยาง
กาพยนี้ – มีนาม ฉบัง สามวรรคระวัง

จังหวะ – จะ โคน – โยนคํา
ขอสังเกต

กาพยฉบังไมเครงสัมผัสใน จะมีหรือไมมีก็ได ขอเพียงใชคําที่อานราบรื่นตามชวงจังหวะของแต

ละวรรคนั้น ๆ เทานั้น
สวนสัมผัสนอกระหวางวรรคที่สอง วรรครับกับวรรคที่สาม วรรคสง นั้น จะมีหรือไมมีก็ไดไม

บังคับเชนกัน

การแตงกลอน

กลอน

คําประพันธรอยกรองประเภทกลอน มีหลายแบบเรียกชื่อตาง ๆกันไปตามลักษณะฉันทลักษณ
ที่แตกตางกันนั้น ๆ เชน กลอนสี่ กลอนหา กลอนหก กลอนแปด และยังจําแนกออกไปตามลีลา

ที่นําไปใช เชน กลอนเพลงยาว กลอนบทละคร กลอนเสภา รวมถึงกลอนบทตาง ๆ อีกดวย