Page 156 - พท21001

147

การพินิจวรรณคดีมีหลักการพินิจกวาง ๆ 3 ดาน คือ
1. โครงสรางของวรรณคดี

2. ความงดงามทางวรรณคดี
3. คุณคาของวรรณคดี

ดานที่ 1 โครงสรางของวรรณคดี
การที่เราจะพินิจวรรณคดีเรื่องใด เราจะตองพิจารณาวา เรื่องนั้นแตงดวยคําประพันธชนิดใด

โครงเรื่องเนื้อเรื่องเปนอยางไร มีแนวคิดหรือสาระสําคัญอยางไร ตัวละครมีรูปราง ลักษณะนิสัยอยางไร

ฉากมีความหมายเหมาะสมกับเรื่องหรือไม และมีวิธีดําเนินเรื่องอยางไร
ดานที่ 2 ความงดงามทางวรรณคดี

วรรณคดีเปนงานที่สรางขึ้นอยางมีศิลปะ โดยเฉพาะการใชถอยคําเพื่อใหเกิดความไพเราะ

ในอรรถรส ซึ่งเราจะพิจารณาไดจากการใชคํา มีทั้งการเลนคํา เลนอักษร พิจารณาไดจากการใช
สํานวนโวหาร กวีโวหาร ซึ่งจะดูจากการสรางจันตภาพ ภาพพจน และพิจารณาจากการสรางอารมณ

ในวรรณคดีสิ่งเหลานี้เปนความงดงามทางวรรณคดีทั้งนั้น
ดานที่ 3 คุณคาของวรรณคดี

มีคุณคาทางศีลธรรม ปญญา อารมณ วัฒนธรรม ประวัติศาสตร และวรรณศิลป เปนตน

โวหารภาพพจน

การใชโวหารภาพพจน คือ การใชถอยคําใหเกิดภาพโดยวิธีการเปรียบเทียบอยางมีศิลปะ

ภาพพจนมีหลายลักษณะ เชน อุปมา อุปลักษณ อธิพจน บุคลาธิษฐาน สัทพจน หรือการใชสัญลักษณ
เปนตน

อุปมา คือ การเปรียบเทียบเพื่อทําใหเห็นภาพหรือเกิดความรูสึกชัดเจน จึงตองนําสิ่งอื่นที่มี

ลักษณะคลายคลึงกันมาชวยอธิบาย หรือเชื่อมโยงความคิดโดยมีคํามาเชื่อม ไดแก เหมือน เสมือน ดุจ
เลห เฉก ดัง กล เพียง ราว ปูน ฯลฯ

อุปลักษณ เปนการเปรียบเทียบที่ลึกซึ้งกวาอุปมา เพราะเปนการเปรียบสิ่งหนึ่งเปนสิ่งหนึ่งมาก

จนเหมือนกับเปนสิ่งเดียวกันโดยใชคําวา “ เปน กับ คือ ” มาเชื่อมโยง
ตัวอยาง “แมเปนโสมสองหลา” “สุจริตคือเกราะบังศาสตรพอง”

โวหารอธิพจน เปนโวหารที่กวีกลาวเกินจริง เพื่อตองการที่จะเนนใหความสําคัญและอารมณ
ความรูสึกที่รุนแรง เชน

ถึงตองงาวหลาวแหลนสักแสนเลม ใหติดเต็มตัวฉุดพอหลุดถอน
แตตองตาพาใจอาลัยวอน สุดจะถอนทิ้งขวางเสียกลางคัน

(นิราศวัดเจาฟา สุนทรภู)