Page 79 - mukdahansuksapub
P. 79
79 ครั้นถึง พ.ศ.๒๔๓๑เมื่อท่านอายุ ๕ ขวบเจ้าคุณบิดาของท่านก็ได้ดํารงตําแหน่งเจ้าเมืองมุกดา หาร ท่านเรียนหนังสือไทยและหนังสือลาว(ไทยน้อย)ในจวนเจ้าเมืองมุกดาหารซึ่งสมัยนั้นยังไม่มีโรงเรียน โดย มีครูปัน,ครูหนูและครูสุยเป็นครูสอน พ.ศ.๒๔๔๐ พระเจ้าบรมวงษ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม ข้าหลวงต่างพระองค์สําเร็จ ราชการมณฑลลาวพวน ซึ่งมีอํานาจในการปกครองเมืองต่างๆในอีสานเหนือ มีกองบัญชาการอยู่ที่บ้านหมาก แข้ง(อุดรธานี) มีพระดําริที่จะพัฒนาศักยภาพนักปกครองรุ่นต่อๆไป พระองค์จึงทรงขอให้เจ้าเมืองต่างๆส่งลูก หลานไปถวายตัวเป็นมหาดเล็ก เพื่อจะได้รับการฝึกอบรมฝึกฝนการปกครองบ้านเมืองในยุคต่อๆไป ท่านมีอา ยุ ๑๔ ปีในขณะนั้นก็อยู่ในเกณฑ์ที่ควรจะได้ถวายตัวเป็นมหาดเล็กในขณะนั้นด้วย แต่เจ้าคุณบิดาของท่านไม่ ยอมที่จะส่งลูกชายคนนี้ไปถวายตัวเป็นมหาดเล็กเพราะรักและห่วงลูกชายคนนี้มากเพราะกําพร้ามารดามาตั้งแต่ เล็กๆ ท่านจึงเคยเล่าเรื่องนี้ให้ลูกหลานฟังด้วยความน้อยใจอยู่เสมอว่า บรรดาลูกหลานของเจ้าเมืองอื่นๆในภาค อีสานซึ่งถวายตัวเป็นมหาดเล็กในครั้งนั้นได้ดิบได้ดีในราชการต่อมาเป็นส่วนมาก หากเจ้าคุณบิดาของท่านยอม ให้ไปถวายตัวเป็นมหาดเล็กในครั้งนั้นด้วยท่านก็คงได้ดิบได้ดีในหน้าที่ราชการมากกว่านี้ พ.ศ.๒๔๔๔๒ ท่านเริ่มเข้ารับราชการในสํานักผู้ว่าราชการเมืองมุกดาหารตั้งแต่อายุ ๑๖ ปี ซึ่งเป็นยุคเริ่มต้นในการปรับปรุงการปกครองหัวเมืองจากแบบดั้งเดิม ซึ่งเดิมเคยปกครองโดยมี เจ้าเมือง,อุปฮาด, ราชวงษ์,ราชบุตรและกรมการเมืองโดยไม่มีเงินเดือน แต่ละเมืองก็จะเก็บส่วยสาอาการได้เองแล้วส่งส่วยต่อกรุง เทพฯทุกปี เปลี่ยนเป็นผู้ว่าราชการเมือง,ปลัดเมือง,ยกบัตรเมืองและกรมการเมืองให้เหมือนกันหมดทั้งประเทศ และเริ่มมีเงินเดือนเป็นครั้งแรกในเมืองมุกดาหารตามข้อบังคับการปกครองหัวเมือง ร.ศ.๑๑๗และให้เปลี่ยนนาม มณฑลลาวพวนเป็นมณฑลฝ่ายเหนือ ซึ่งต่อมาก็เปลี่ยนชื่อเป็น มณฑลอุดร เมืองมุกดาหารขึ้นกับการปกครอง มณฑลฝ่ายเหนือ(ต่อมาเปลี่ยนเป็นมณฑลอุดร) ท่านจึงเข้ารับราชการในยุคที่เป็นรอยต่อระหว่างการปกครองแบบเก่าและแบบใหม่ ท่านเริ่ม เข้ารับราชการเมื่อวันที่ ๑๖ เมษายน พ.ศ.๒๔๔๒(จากสมุดประวัติการรับ ราชการ)เมื่ออายุ ๑๖ ปี ได้รับเงินเดือน ขั้นแรกเดือนละ ๑๐ บาทในสํานักผู้ว่าราชการเมืองมุกดาหาร โดยมี พระจันทรเทพสุริยวงษา (แสง จันทรสาขา) พี่ชายของท่านเป็นผู้ว่าราชการเมืองและมีเจ้าคุณบิดาของท่าน คือ พระยาศศิวงษ์ประวัติ (เมฆ จันทรสาขา) เป็น จางวางกํากับราชการเมืองมุกดาหาร พ.ศ.๒๔๔๖ พวกเงี้ยวหรือพวกตองซู่ ซึ่งชาวบ้านเรียกว่าพวก กุลา ได้เดินทางมาค้าขายใน หัวเมืองแถบลุ่มแม่นํ้าโขงเป็นจํานวนมาก บางคนก็ได้สมรสกับชาวผู้ไทยและตั้งบ้านเรือนอยู่ในแถบทุ่งหมาก เฒ่าเขตเมืองหนองสูง เมืองขึ้นเมืองมุกดาหาร(ปัจจุบันบ้านขุมขี้ยาง อ.กุฉินารายณ์ จ.กาฬสินธุ์)เป็นจํานวนมาก ได้ก่อการจลาจล ไม่ยอมอยู่ใต้การบังคับบัญชาของเจ้าหน้าที่บ้านเมือง พระวรวงษ์เธอ พระองค์เจ้าวัฒนา ข้า
