Page 161 - Iqtisodiyot ilmi osmonida yulduzga aylanganlar (1-qism)

РОБеРТ ЖОН AУМАНН

Ҳарт: Бир сўз билан айтганда, агар сиз ерости биноларини
қураётган бўлсангиз, сизнинг ядро уруши вақтидаги йўқотишларингиз
қисқаради, лекин урушни ҳал этиш имкониятлари ортиб боради.
Агар биз бундай мавзуларга ўтиб бошлаган экансиз, келинг, матема-
тика тўғрисида гаплашайлик. Сизнинг такрорланувчи ўйинлар ус-
тидаги ишингиз тўғрисида гапириб беринг илтимос. Лекин дастлаб
такрорланувчи ўйинлар нимани англатишини тушунтириб беринг.
Ауманн: Бу битта ўйин бир неча марта такрорланганда содир бўла-
ди. Унинг аҳамияти ушбу «кўпликни» сиз қандай моделлаштиришин- ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР
гизга боғлиқ, лекин, одатда, сифат нуқтаи назаридан у қадар юқори
эмас бу.
Ҳарт: Нима учун бу моделлар шу қадар муҳим?
Ауманн: Улар доимий ўзаро алоқаларни моделлаштиришади. Реал
оламда биз ушбу муайян ўйиннинг оқибатлари туфайли берилган ўйин
вазиятларига камроқ мурожаат қиламиз, чунки бизнинг бирор вазият-
даги хатти-ҳаракатимиз келгуси вазиятларнинг натижасига таъсир эти-
ши мумкин, бунда айнан шу ўйин такрорланади.
Масалан, кимдир бизларга ниманидир ваъда қилган, биз унга ишон-
ган эдик, лекин ваъдасида турмади ва, оқибатда, бизни уялтирди. У
қисқа муддатли истиқболда ғолиб бўлиши мумкин, лекин узоқ муд-
датлида у мағлубиятга учрайди. агар биз яна тўқнаш келсаг-у, бирга
ўйнаш – интерактив ҳолат иштирокчилари бўлиш имконияти берилса,
у ҳолда иккинчи бор мен унга ишонмайман. Мен ҳам, биз иккаламиз
ҳам оқилона йўл тутдикми, буларнинг ҳаммаси нафақат бугун биз жалб
қилинган ушбу муайян вазият натижаларига, балки бу келгуси ҳолатга
қандай таъсир этиши мумкинлигида акс этади.
1959 йилда менинг такрорланувчи ўйинлар борасидаги ишим нашр-
дан чиқди (Aumann, 1959). Ушбу ишнинг асосий жиҳати, бир марталик
ўйиндаги кооператив хатти-ҳаракатлар такрорланувчи ўйиндаги муво-
занат ёки эгоистик хатти-ҳаракатга мос келади. Бу жуда содда қилиб
айтилганди.
Ҳарт: Яна бир «халқ теоремаси» мавжуд. 1970-йилларда сиз
такрорланувчи ўйинлар тадқиқотида буни шундай деб номлаган-
сиз. Ушбу ном сақланиб қолди. Айтганча, бугунги кунда ҳам «халқ
теоремаси» атамаси классик натижаларни белгилаш учун бошқа
соҳаларда ҳам қўлланиб келинмоқда. Эволюциянинг халқ теорема-
си, ҳисоблашларнинг халқ теоремаси ва ҳ.
Ауманн: «Халқ теоремаси»нинг асл варианти менинг 1959 йилда
ёзилган ишим сингари, лекин нисбатан оддий ва саёзроқ. Сизнинг сўз-
1 1