Page 104 - Nobel_10.02.25_Neat

ИҚТИСОДИЁТ ИЛМИ ОСМОНИДА ЮЛДУЗГА АЙЛАНГАНЛАР

дим ва Амос ҳамда Денни билан ўтказган ажойиб йилимни эслаб,
худди шундай қилишга қарор қилдим. Денни ўз таътилини Ванку-
верда ўтказаётган эди. Унинг рафиқаси Энн Трейсманнинг қизи
ҳали ўрта мактабда ўқиётгани сабабли, улар у ерда қолишга қарор
қилишганди. Шунда мен Деннига: «Бир йилга меҳмон бўлишимни
хоҳлармидинг?» деб сўрадим. У билан яна бир йил бирга бўлдим ва
шу давр мобайнида ушбу соҳада иккита жуда муҳим мақола ёздик.
Эҳтимол, менинг оптимистлигим ёрдам бергандир, чунки Денни
пессимист. У ўзини оқилона пессимист деб атайди. Биласизми,
уларнинг назарияларидан бирида йўқотишлар ютуқлардан кўра
кўпроқ оғриқ келтиришини таъкидлайди. Шунинг учун у доим энг
ёмонини кутса, ҳеч қандай салбий кутилмаган ҳодисаларни боши-
дан кечирмаслигини айтади. Аммо пессимист бўлиш аслида жуда
аҳмоқона фикр. Мен қирқ йилдан бери уни бунга ишонтиришга ҳа-
ракат қиламан, лекин ҳеч қандай натижага эриша олмадим. Аммо
менимча, унинг кайфиятини кўтаришга ва балки вазият у ўйла-
ганчалик ёмон эмаслигини тушунтиришга ёрдам бердим. Бу биз
ҳозирда яшаётган даврда тобора қийинлашиб бормоқда. Лекин,
ажабланарлиси шундаки, биз шунча йиллар давомида дўст бўлиб
қолдик. Биз яна бир йил бирга ўтказдик, бундан етти йил олдин
Нью-Ёркда эдик ва ҳозир ҳам тез-тез гаплашиб турамиз.

Мухбир: Ишингизнинг энг катта таъсири нимада?

Ричард Талер: Умумий нуқтаи назардан, менимча, бу иш
иқтисодчиларга мутлақо рационал бўлмаган моделлар ҳақида ўй-
лашга имкон берди ва буни қонуний иш деб ҳисоблашга йўл очди.
Бу легитимликни яратиш учун турли соҳаларда тадқиқот олиб бо-
риш керак эди. Мен молия бозорларини ўрганишни бошладим,
чунки иқтисодчилар молия бозорларида «нотўғри хулқ-атвор» деб
атайдиган ҳеч қандай далилни топа олмаслигига ишонишарди.
Бунинг сабаби, бу ерда ставкалар жуда юқори ва барча професси-
онал трейдерлар фаолият юритади. Бир дўстим Френк Синатра-
нинг «Нью-Ёрк, Нью-Ёрк» қўшиғидаги «Агар у ерда муваффақият-
га эришсанг, ҳамма жойда эриша оласан» деган сўзларини эслатиб
ўтарди. У менинг молия соҳасидаги саъй-ҳаракатларимни Нью-Ёрк
назарияси деб атарди: агар мен молия бозорларида аномалиялар-
ни топа олсам, демак бу соҳадаги тадқиқотлар муваффақиятли
бўларди. Шундай қилиб, 1985 йилда молия соҳасида тадқиқот олиб

102