Page 165 - Nobel_10.02.25_Neat
P. 165
ИЛМИЙ-ОММАБОП РИСОЛА , II ҚИСМ
ЮДЖИН ФРЕНСИС ФАМА
Юджин Френсис Фама 1939 йил 14
февралда туғилган америкалик иқтисод-
чи. У портфель назарияси, активларнинг
баҳоси ва самарали бозор гипотезаси
бўйича ўзининг эмпирик ишлари билан
машҳур. Ҳозирда Роберт Р. Маккормик но-
мидаги Чикаго университети қошидаги
Бут бизнес мактабининг молия бўйича та-
ниқли профессори.
2013 йилда у Роберт Жамес Шиллер
ва Ларс Петер Хансен билан биргаликда
Иқтисодиёт фанлари бўйича Нобель Мемориал мукофотига сазовор
бўлди. 2019 йил апрелда академиклар жамияти «Иқтисодиёт бўйи-
ча тадқиқот мақолалари» лойиҳасига кўра уни барча даврларнинг
энг нуфузли иқтисодчиси сифатида 9-ўринга қўйишди. У «замона-
вий молиянинг отаси», деб ҳисобланади, чунки унинг асарлари мо-
лиявий иқтисод фанига асос солган ва кенг иқтибос келтирилган.
Фама Бостондаги Массачусетс штатида Анжелина (Нами Сар-
раcено) ва Френсис Фамалар оиласида туғилган. Унинг бобоси ва
бувиси Италиядан келган муҳожирлар бўлишган. У 1960 йилда
Тафтс (Tufts) университетида тиллар бўйича бакалавриат даража-
сини олди ва у ерда мактабнинг энг яхши талаба-спортчиси си-
фатида танилган. Фама номзодлик диссертaциясида бошланган
самарали бозор гипотезасининг отаси ҳисобланади. 1965 йилда у
биржа нархларининг хатти-ҳаракатлари таҳлилини эълон қилган,
унинг мазмуни шундан иборат эди: экстремал ҳаракатлар нормал-
лик тахминига қараганда тез-тез содир бўлишини англатади.
«Journal of Finance» деб номланган журналининг 1970 йил
май сонидаги «Самарали капитал бозорлари: назария ва эмпирик
ишларни кўриб чиқиш» деб номланган мақолада Фама ўша вақтдан
бери самарали бозорларда қўлланилган иккита тушунчани таклиф
қилган. Биринчидан, Фама самарадорликнинг уч турини таклиф
қилди: (i) кучли шакл; (ii) ярим кучли шакл ва (iii) заиф шакл са-
марадорликлари. Улар нарх тенденциясида қандай маълумотлар
163