Page 102 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
muddatli ilmiy-tadqiqot dasturlari mavjud kompaniyalargina,
bozorda chindan ham raqobatlasha olishlari mumkin. Amerikalik
professor Genri Chesbro tomonidan “yopiq innovatsiyalar”
paradigmasi, deb nomlangan ushbu paradigma kompaniyalarni
faqatgina o‘zlarining ichki imkoniyatlariga tayanib ish ko‘rishga

majbur qiladi. Ular ilmiy tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlariga
katta sarmoya kiritganliklari bois, ancha zamonaviy tavsifga ega
kashfiyot va ixtirolarga ega bo‘ladilar.
Bunday kashfiyotlar mazkur kompaniyalarga yangi mahsulot va
xizmatlarni taklif qilish evaziga mahsulot va xizmatlar savdosining
katta hajmini qo‘lga kiritish va ulardan yuqori daromad olishni taʼmin
etadi. Bu esa ularga ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlariga
katta miqdorda sarmoya kiritish evaziga navbatdagi yangi kashfiyot
va ishlanmalar yaratish imkonini beradi. Ichki ilmiy-tadqiqot va

tajriba-konstruktorlik ishlarining natijasi sifatida yuzaga keluvchi
intellektual mulk o‘ta jiddiy muhofaza qilinganligi bois, boshqa
kompaniyalar ushbu g‘oyalardan foyda olish maqsadida foyda lana
olmaydilar. “Yopiq innovatsiyalar” paradigmasi doirasida ITTKIni
boshqarish quyidagicha ko‘rinishga ega (3.6-rasm).
Ushbu paradigmaning o‘ziga xos jihati shundan iboratki,
innovatsiyalar bilan bog‘liq barcha jarayonlar “ichki yechim va

qarorlar”ga asoslangan holda kompaniya chegarasida amalga oshadi
(3.6-rasm).
“Yopiq innovatsiyalar” modeliga asoslangan mazkur paradigma Ishlanmalar
deyarli butun XX asr davomida ishonchli tarzda amal qilib keldi,
ammo so‘nggi yillarda yopiq innovatsiyalarning asosiy tamoyil-
lariga putur yetkazuvchi bir qator omillar yuzaga chiqdiki, buning
natijasida innovatsion jarayonlar tobora ochiqlik kasb etib bormoq-
da. Bunga sabab sifatida 2000-yillarning boshida vujudga kelgan
quyidagi o‘zgarishlarni keltirib o‘tishimiz mumkin:

101