Page 495 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
stavkasi. Yaʼni, investor uchun kelgusi pul oqimlari diskontlash
stavkasiga teng bo‘lgan surʼatlarda yiliga qadrsizlanib boradi.
NPV qiymati diskontlashni hisobga olgan holda, loyiha keltirishi
mumkin bo‘lgan sof daromadni ko‘rsatadi. NPV formulasi quyidagicha
ko‘rinishda bo‘ladi:

�

�� � �
�� � ��
���
Bu yerda: NCFi - i yilning sof pul oqimi, N- umumiy yillar soni.
Agar qoplash muddati borasida barcha uchun maqbul bo‘lgan ya-
gona mezon bo‘lmasa, u holda NPV bo‘yicha tahlil qilish bir muncha
oson ko‘rinadi. NPVning har qanday ijobiy qiymati loyihaning
samarali ekanligi borasida xulosa qilishga imkon beradi. Ushbu
holatda, NPVning aniq qiymati investorning foydasini emas, balki

investor ning kutilgan daromad miqdoridan ortiqcha olishi mumkin
bo‘lgan daromadni ko‘rsatadi.
NPV qiymatini hisob-kitob qilish loyiha bo‘yicha qaror qabul qi lish
uchun yetarli hisoblanadi. NPV qiymati loyihaning jozibadorligini
ko‘rsatsa-da, lekin qay darajada jozibador ekanligini aniqlash
imkonini bermaydi. Shuning uchun NPV ko‘rsatkichiga qo‘shimcha
tarzda rentabellikning ichki meʼyori ko‘rsatkichidan foydalaniladi.

Loyi rentabelligining ichki meʼyori (IRR) – diskontlash qiymati (d)
ning shunday qiymatki, unga ko‘ra NPV qiymati 0 ga teng bo‘ladi.
Yaʼni, IRR investor tikilgan pul uchun yillik daromadning qanday
eng yuqori darajasiga umid qilishi mumkinligini ko‘rsatadi, bunga
ko‘ra rentabellikning ichki meʼyori loyihaning qay darajada jozibali
ekanligini baholash imkonini beradi.
Yuqorida tilga olib o‘tilgan ko‘rsatkichlarni hisob-kitob qilishda
diskontlashdan foydalaniladi. Bunday hisob-kitoblarni amalga oshi-
rishda diskontlash stavkasini tanlash muhim o‘rin tutadi. Diskontlash

stavkasi bir so‘z bilan aytganda, hisob-kitoblarda pulning qiymatini
hisobga olishni ko‘zda tutadi. Keltirib o‘tilgan taʼrifning o‘ziyoq
pulning qiymati borasida xulosa yasashga yetarli hisoblanadi. Misol
uchun, agar loyiha butunlay bank krediti hisobidan moliyalashtirilishi

494