Page 493 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Innovatsion loyihalarni amaliyotga joriy etish bilan bog‘liq bo‘lgan
muammolar, ilmiy-tadqiqot ishlari bilan shug‘ullanuvchi muassasa-
lar va innovatsion korxonalarda marketingning yetarlicha taraqqiy
etmaganligi bilan izohlanadi. Loyihalarning qiymati va samaradorligini
baholash modellari nafaqat bo‘lg‘usi pul oqimlarini, balki shu bilan bir

qatorda, yangi mahsulotlar yaratilishini marketing chora-tadbirlari
asosida qo‘llab-quvvatlash, xodimlar sifati va ularni rag‘batlantirish,
kompaniyaning umumiy strategiyasi kabilarni ham eʼtiborga olishi
lozim. Amaliy tajriba shuni ko‘rsatadiki, yangi mahsulotlarning
uchdan bir qismi mag‘lubiyatga uchraydi va kompaniya uchun faqat
zarar keltiradi. Bozorga yangi mahsulotlarni kiritish eng avvalo,
mahsulotning o‘ziga xos tavsifi va bozorning o‘ziga xos xususiyatlari
bilan bog‘liqdir. Yangi mahsulotlarning bozorda kasodga uchrashi
quyidagi sabablar bilan izohlanishi mumkin: mahsulotdagi

nuqsonlar, bozorning atroflicha o‘rganilmaganligi, haddan tashqari
yuqori xarajatlar, raqobatchilarning xatti-harakatlari, samarali
marketing faoliyatining yo‘lga qo‘yilmaganligi, yetarlicha qo‘llab-
quvvatlanmaslik, ishlab chiqarishdagi muammolar.
Innovatsion loyihaning qiymati va samaradorligini baholashda
tovarning raqobatlashayotgan tovarlardan ustunligini taʼmin
etuvchi omillar, kompaniyaning marketing sohasidagi ustunliklari,

loyiha ning texnologik afzalliklari kabi nomoliyaviy ko‘rsatkichlarni
eʼtiborga olish muhim ahamiyat kasb etadi. Isteʼmolchiga nomaʼlum
bo‘lgan innovatsion mahsulotni bozorga olib kirish chog‘ida vujudga
keluvchi va bunda isteʼmolchilarning taʼsir reaksiyalarini oldindan
aytib berish mushkul bo‘lgan, isteʼmolchilarning xulq-atvori
borasidagi tavakkalchilik tahlil etilayotgan tavakkalchiliklar orasida
birin chi o‘ringa qo‘yiladi. Kompaniyaning marketing bo‘limi bu
borada jiddiy bosh qotirishiga to‘g‘ri keladi.

Mavzu bo‘yicha qisqacha xulosalar

Investitsiya loyihasini baholashda ekspert va mutaxassis quyidagi
savollarga javob topishlari talab etiladi:
• Ushbu loyihani amalga oshirish imkoniyatlari qanday? Loyiha-

492