Page 488 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
• kompaniya balansida aks ettiriluvchi kompaniya aktivlari va
maj buriyatlari;
• kompaniya aktivlaridan foydalanish darajasi;
• kompaniyaning obro‘-eʼtibori va kompaniya balansidan aks etti-
rilmagan boshqa nomoddiy aktivlar;

• kompaniyaning mulkiy va shu kabi boshqa huquqlari;
• majburiyatlarni bajarish bilan bog‘liq bo‘lgan vazifalar;
• korxonaning buxgalteriya balansida aks ettirilmagan boshqa
aktivlari, huquq va majburiyatlari baholanadi.
Xarajat yondashuvi doirasida qiymatni baholashning ikkita usuli
farqlanadi. Tugatish qiymati (liquidation value) usuli – aktivlarni
bozorda sotish yo‘li bilan olinishi mumkin bo‘lgan pul mablag‘lari
miqdorini ifoda etadi. Tiklash qiymati usuli (replacement value) –
tiklash qiymati va amaldagi eskirish qiymati o‘rtasidagi farq sifatida

qoldiq qiymatni hisob-kitob qilish va aktivlarning amaldagi eskirishini
baholashni ko‘zda tutadi. Innovatsion loyihaning samaradorligini
baholash uchun ushbu yondashuv uncha ham mos kelavermaydi, chunki
loyihani amalga oshirishning dastlabki bosqichlarida bozorda sotish
uchun biror bir aktivning o‘zi mavjud bo‘lmaydi (faqatgina, kompaniya
litsenziya va patentlarni sotishi mumkin bo‘lgan holatlarni istisno
qilgan holda). Ammo shunday bo‘lsada, baholash ishlab chiqarish

nuqtai nazaridan emas, balki litsenziya yoki patentlarni sotishdan
olinadigan bo‘lg‘usi daromadlar nuqtai nazaridan amalga oshiriladi.
Loyihalarning qiymatini baholash borasida ko‘plab yondashuvlar
mavjudligiga qaramasdan, ularning barchasi ham innovatsion
kompaniyalarga mos kelavermaydi. Innovatsion biznesning o‘ziga
xosligi shundaki, kompaniyaning eng muhim raqobat ustunligi bu
uning nomoddiy aktivlari hisoblanadi va aynan mana shu nomod diy
aktivlar qiymatning yaratuvchisi hisoblanadi. Kompaniyaning aynan
nomoddiy aktivlari (yangi mahsulotlar, ishlab chiqarishni tashkil

etishning yangi usul va vositalari uchun patentlar va sertifi katlar)
ulardan samarali foydalanilganda kompaniyaga yuqori foyda olish
imkonini beradi. Amaldagi texnologiyaning qiymatini bilmasdan
turib, biznesning haqqoniy qiymatini aniqlashtirib bo‘lmaydi.

487