Page 484 - Innovatsion iqtisodiyot

INNOVATSION IQTISODIYOT
Akram XASHIMOV
Bu yerda:
EVA– qo‘shilgan iqtisodiy qiymat;
ROIC – investitsiyalangan kapitalning daromadliligi;
WACC – o‘rtacha tortilgan kapital xarajatlari;
IC – investitsiyalangan kapital;

NOPLAT – soliqlar chegirib tashlangan, ammo foizlar
to‘langungacha bo‘lgan operatsion foyda.
Kompaniya faoliyatini tavsiflovchi mazkur moliyaviy ko‘rsatkichdan
strategik rejalashtirish (biznes qiymatini maksimallashtirish)
bosqichidayoq, foydalanishimiz mumkin. Shuningdek, ushbu
ko‘rsatkichni korxona bo‘lim va bo‘linmalari, mahsulotlar
liniyasi bo‘yicha ham hisoblashimiz va undan xodimlarni moddiy
rag‘batlantirish sifatida ham ishlatishimiz mumkin. Bugungi kunda
biznesni rivoj lan tirishda nomoddiy aktivlarning ulushi oshib

borayotgan bir sharoit da mazkur konsepsiyadan foydalanish bir
muncha noqulayliklar tug‘ diradi.
Qiyosiy yondashuv kompaniyalarning bozor qiymatini baholashning
turli usullarini o‘z ichiga oladi. Bu borada multiplikator usuli asosiy
usul hisoblanadi. Ushbu usulning mohiyati muayyan bozor qiy matiga
ega va turli mezonlar bo‘yicha taqqoslash mumkin bo‘lgan o‘xshash
kompaniyani izlashdan iboratdir. Ushbu mezonlar multiplikator deb,

ataladi. Ular ikki yoki uchta moliyaviy ko‘rsatkichlarning nisbatini
ifoda etadi. Amalda juda ham ko‘p moliyaviy koeffitsiyentlar to‘plami
va shunga mos ravishda ko‘plab multiplikatorlar mavjud: narx/
tushum; foyda multiplikatori (ushbu holatda koeffitsiyentlardan biri
foyda bo‘lsa, boshqasi – turli moliyaviy ko‘rsatkichlar hisoblanadi),
PEG (narx/foydaning o‘sish surʼatiga nisbati), ITTKI xarajatlarini
hisobga olgunga qadar foydaning narxga nisbati, EV/EBITDA, balans
qiymati multiplikatori, tushum multiplikatori, maxsus tarmoq
multiplikatorlari va boshqalar.

Barcha multiplikatorlarni quyidagi ikkita xususiyat birlashtirib
turadi:
• Baholashlar avvalgi davrlarning maʼlumotlariga asoslanadi va
o‘z navbatida korxonaning moliyaviy-xo‘jalik faoliyati natijasida

483