Page 61 - NRCM1

Đức Thanh

Lạ lùng ở đây là sự sai biệt giữa sóng và hạt có
thể nhận rõ khi có mặt của ngƣời quan sát. Khi ta quan
sát một quang tử với một máy đo, nó xuất hiện dƣới
dạng hạt. Nhƣng khi mà ngƣời ta không còn quan sát
nó, thì nó trở thành hình thể sóng. Sóng này lan tỏa
khắp nơi trong không gian, giống nhƣ những làn sóng
tạo ra bởi cục đá ném xuống mặt hồ. Cơ học lƣợng tử
nói rằng nếu không có ngƣời quan sát thì không thể
45
biết đƣợc quang tử nằm ở đâu, tại thời điểm nào đó.
Xét trên góc độ Phật giáo thì các pháp là hiện
hữu, nhƣng không có thực tƣớng, tự tánh chúng là
không. Thế nên, khi nói cái này là Sắc, cái này là
Không thì cũng là pháp đối đãi, là pháp tùy thuộc vào
ngƣời nhận thức. Nếu đứng về mặt tƣớng dụng của các
pháp thì vật nhỏ nhƣ hạt bụi cũng không thể nói là
không. Nếu đứng về mặt bản thể của các pháp thì vật
dù lớn nhƣ vũ trụ cũng không thể cho là có. Thấy có,
thấy không đều là biên kiến, chƣa phản ánh đƣợc thực
tƣớng của các pháp.
Theo khoa học vật lý hiện đại, vật chất không thể
đƣợc xem là độc lập khách quan, hoặc không thể đƣợc
xem là tách rời khỏi ngƣời quan sát nó. “Thế giới vật
46
chất ngoại vi là hình chiếu của tâm hồn mỗi ngƣời”.
Vật chất và tâm hồn là hai đối tƣợng tƣơng thuộc,
phụ thuộc lẫn nhau. Cái này là kết quả do tƣơng tác

45
“Lạ lùng ở đây… thời điểm nào đó” Đ i tho i giữa khoa học và hật giáo,
trang 59 - Trịnh Xuân Thuận.
46
“Thế giới… tâm hồn mỗi ngƣời” V trụ trong m t nguyên tử ơn, trang 87
- Đức Đạt lai Lạt ma 14 - Lê Tuyên biên dịch.
60