Page 170 - หนังสือเรียน ภาษาไทย พท.21001

170 | ห น า

ลักษณะคําประพันธ

1. บท บทหนึ่งมี 4 วรรค แบงเปนวรรคแรก 5 คํา วรรคหลัง 6 คํา รวม 11 คํา จึงเรียก ยานี

11

2. สัมผัส

ก. สัมผัสนอก หรือสัมผัสระหวางวรรค อันเปนสัมผัสบังคับ มีดังนี้
คําสุดทายของวรรคแรกวรรคที่หนึ่ง วรรคสดับ สัมผัสกับคําที่สามของวรรคหลังวรรค

ที่สอง วรรครับ

คําสุดทายของวรรคที่สอง วรรครับ สัมผัสกับคําสุดทายของวรรคที่สาม วรรครองดูแผนผัง

และตัวอยาง

ถาจะแตงบทตอไปตองมีสัมผัสระหวางบท
สัมผัสระหวางบท ของกาพยยานี คือ

คําสุดทายของวรรคสี่ วรรคสง เปนคําสงสัมผัสบังคับใหบทตอไปตองรับสัมผัสที่คําสุดทาย

ของวรรคสอง วรรครับ ดังตัวอยาง

ยานีมีลํานํา สัมผัสคําสัมผัสใจ
วรรคหนาหาคําใช วรรคหลังนี้มีหกคํา

หนึ่งบทมีสี่วรรค พึงประจักษเปนหลักจํา

จังหวะและลํานํา กาพยยานีดังนี้เทอญฯ

คําสุดทายของบทตน คือคําวา “คํา” สงสัมผัสไปยังบทถัดไป บังคับใหรับสัมผัสที่คํา

สุดทายของวรรคสองหรือวรรครับ ในที่นี้คือคําวา “จํา”

ข. สัมผัสใน แตละวรรคของกาพยยานีจะแบงชวงจังหวะเปนดังนี้

วรรคแรก เปน สองคํากับสามคํา คือ หนึ่งสอง หนึ่งสองสาม
วรรคหลัง เปน สามคํากับสามคํา คือ หนึ่งสองสาม หนึ่งสองสาม

ฉะนั้น สัมผัสในจึงกําหนดไดตามชวงจังหวะของแตละวรรคนั่นเอง ดังตัวอยาง

ยานี – มีลํานํา สัมผัสคํา – สัมผัสใจ

ขอสังเกต