Page 5 - Welsh CCSE in ALN and AP Settings Report

1. CYFLWYNIAD

Mae addysg newid hinsawdd a chynaliadwyedd (ANHaCh) yn ofyniad annatod yng
Nghwricwlwm Cymru, sy'n adlewyrchu blaenoriaethau byd-eang fel Nodau Datblygu
Cynaliadwyedd y Cenhedloedd Unedig 4 (Addysg o Ansawdd), 10 (Llai o
Anghydraddoldebau) a 13 (Gweithredu yn yr Hinsawdd). Yn ymarferol, mae darpariaeth
ANHaCh ledled Cymru yn anwastad: yn gyffredinol, mae ysgolion cynradd yn dangos
ymgysylltiad cryfach, tra bod lleoliadau uwchradd, ADY a lleoliadau darpariaeth amgen yn
cyflwyno cynnwys yn achlysurol yn unig, yn dibynnu'n helaeth ar arbenigedd a hyder
athrawon unigol. Mae lleoliadau ADY yn wynebu heriau penodol. Er bod adnoddau a
hyfforddiant ANHaCh yn bodoli, maent wedi'u cynllunio ar gyfer dysgwyr niwro-
nodweddiadol mewn ysgolion prif ffrwd, gan adael addysgwyr ADY i addasu neu greu

deunyddiau newydd i ddiwallu anghenion cyfathrebu, gwybyddol, synhwyraidd a lles
amrywiol eu dysgwyr.
Mae Cadwch Gymru'n Daclus yn rhedeg Eco-Sgolion, rhaglen ryngwladol sydd wedi'i

chynllunio i rymuso ac ysbrydoli pobl ifanc i wneud newidiadau amgylcheddol cadarnhaol
i'w hysgolion a'u cymunedau ehangach. Nododd gwerthusiad Eco-Sgolion Cadwch
Gymru'n Daclus (2018–2022) y gellid gwneud mwy i gefnogi ysgolion ADY i weithredu'r
rhaglen Eco-Sgolion ac felly ymgysylltu â themâu ANHaCh hanfodol. Er bod gan dîm
addysg Cadwch Gymru'n Daclus ystod o sgiliau a phrofiad mewn ANHaCh, nid oes unrhyw
un sydd â chefndir addysgu ADY penodol nac unrhyw un sydd â'r gallu i ymgymryd ag
addysgu pellach ac ymchwil fanwl yn y maes hwn. Lenwodd cyllid Partneriaeth SMART y
bwlch hwn dros dro, ond nid yw'n ateb hirdymor oherwydd cyfyngiadau cyllido.

Mae'r argyfwng hinsawdd yn effeithio'n anghymesur ar y rhai sydd ag ADY ac anableddau
(Saxton & Ghenis, 2018). Felly, mae mynediad at ANHaCh ymgysylltiedig, priodol nid yn unig
yn flaenoriaeth addysgol ond yn fater o gyfiawnder cymdeithasol - wedi'i ategu gan
Gonfensiwn y Cenhedloedd Unedig ar Hawliau'r Plentyn (UNCRC), yn enwedig eu hawl i
addysg ac i gael eu hysbysu a'u paratoi ar gyfer effeithiau newid hinsawdd.

Mae'r ymchwil sy'n llywio'r adroddiad hwn yn deillio o
gyfweliadau ag athrawon mewn gwahanol fathau o
leoliadau gan gynnwys Ysgolion Arbennig, Cyfleusterau
Addysgu Arbennig, Unedau Cyfeirio Disgyblion, Canolfannau
Llwybrau Dysgu, Darpariaethau Addysg Heblaw Yn yr Ysgol ,
Darpariaethau Anawsterau Dysgu Cymedrol a Chanolfannau

Adnoddau Anghenion Cymhleth. Rydym wedi defnyddio
"Gosodiadau ADY" fel term ar y cyd ar gyfer y lleoliadau hyn
yn yr adroddiad. Mae'r mathau o ddysgwyr yn y lleoliadau
hyn yn amrywio'n fawr o gamau cyn dilyniant i gam dilyniant
4. Fodd bynnag, mae gan y mwyafrif o ddysgwyr yn y
lleoliadau hyn ryw fath o ADY, mae'r rhain yn cynnwys:
Gorbryder Profiadau niweidiol yn ystod
Oedi datblygiadol byd-eang (GDD) plentyndod (ACEs)
Anawsterau dysgu ysgafn, cymedrol, Anhwylder diffyg canolbwyntio a
cymhleth a dwys a lluosog (PMLD) gorfywiogrwydd (ADHD)

Anawsterau ymddygiadol, emosiynol a 5 Anableddau corfforol (PD)
chymdeithasol (BESD) Anhwylder sbectrwm awtistiaeth (ASD)