Page 12 - <4D6963726F736F667420576F7264202D203FE4B3F1F2E5ECE5EBB3EA203F3FF0E0EBFB20D13FE9EBE5F320EC3FE4E5EDE8E5F2B3202D3F3FE4E5EBE3E5ED>

 Сөйлей білмеген кісіден үре білген---------------артық.

7-сабақ Ойдың және сөйлеудің дамуы.

Мәтінмен жұмыс.

Ойдың және сөйлеудің дамуы. Әркім өзінің басындағы ойларын басқаға
айтып, түсіндіру үшін оған лайықты сөз таба білуге тиісті. Егерде ондай сөз таба
алмаса, ол ой иесіне де шала, түсініксіз болып қалады. Яғни, ойдың дамуы
сөйлеудің дамуымен өте тығыз байланысты. Адам көп мәдениетті болу үшін үнемі
сөйлеу мәдениетін жетілдіріп отыруы керек.

Дұрыс сөйлей білген адам өз ойын, айтқанын тыңдаушыға толық түсіндіре
біледі Әлеуметтік тұрмыстық қарым-қатынастағы сөз әдебінде әр
түрлі жағдаяттық тақырыптарға әнгімелескенде «сіз»
және «сен»концептілерінде қаратпа, қыстырма сөздерде сөйлеу этикеті мен
ерекшеліктерін айқын аңғаруға болады. Ағылшын тілінде қазір «сен» деп сөйлесу
іс жүзінде жоқ. Оларда мұндай есімдіктің өзі де ұмытылған. Ол ХVІ ғасырдың
өзінде қолданыстан қала бастап, ХVІІІ ғасырдың басында оны сыпайы «сіз» деген
есімдік алмастырған-ды. Кейінгі кезде орыс тіліндегі «товарищ» деген қаратпа сөз
де ерсі естіліп, қоғамдық орындарда «мужчина», «женщина» деген қаратпа сөздер
күштеп орныға бастады. Алайда оны қазақ тіліне аударып: «Еркек!», «Әйел!» деп
айқайлар болсақ, ол өте ұятты. Сол себепті сөз мәдениетін түсінетін біздің
бауырларымыз қоғамдық орындарда: «Апай», «Ағай», «Қарындас», «Інім» деген
қаратпа сөздерді қолданып, ол транспортта, сауда орындарында, театрда өзара
қарым-қатынас тіліне сіңісіп кетті. Шіркін, сөз қадірін түсініп, сөйлеу мәдениетін
сақтай білсе, біздің қазақ тілінің мазмұны өте бай, сөздері өте сұлу, мейірім,
имандылыққа толы ғой.

Сіз мәнерлеп сөйлеуді қалай түсінесің? Оны анықтау үшін топтастыру
жұмысын жасап көр!

«Миға шабуыл»

Мәнерлеп

сөйлеу ол?

Қараптпа сөз дегеніміз не?

Шығармашылық тапсырма

10