Page 35 - E-Modul Pendidikan Bahasa Bali SD
P. 35
Moeliono (20 01) maosang wacana pinaka jejeran lengkara
sanenyambungang paos siki sareng paos sane lianan lan nunggal (membentuk
satu
kesatuan). Djajasudarma jeroning Oktavianus (2003) maosang wacana pinaka
pucuking wangun gramatikal marupa kakawian sane jangkep, madaging piteket
jangkep lan madue paiketan sane nunggal lan angkep (kohesi dan koherensi).
Manut Howthorn jeroning Eryanto (2001), wacana pinaka pulah-palih saling
silur atur uning pantara pamaos lan pamireng, pinaka swagina (aktivitas
personal) sane wangunnyane kajantenang antuk tetujon sane kaaptiang.
7.2 Soroh-soroh Wacana
Akeh tata cara mabebaosan sane kaanggen olih panutur basa jeroning
ngamedalang manah (ide), nekedang daging pikayunan, nyihnayang utawi
ngedengang pangrasa, ngawesanain lan nampenin bebaosan sang pamaos.
Indike punika ngawinang basa sane kaanggen jeroning kauripan sarahina-
rahina sayan maendahan (kompleks) nganutin pabuat lan ngamedalang soroh-
soroh wacana. Manut tata cara nguningayang, wacana kaapah dados kalih,
inggih punika: (1) wacana bebaosan (lisan) lan (2) wacana tulis. Manut wentuk
basa sasuratanyane wenten (1) wacana prosa lan (2) wacana puitis. Manut
paiketan tegesnya, wacana kapah dados: (1) wacana naratif, (2) wacana
deskriptif, (3) wacana prosedural, (4) wacana ekspositori, (5) wacana hortatori/
persuasif, (6) wacana bebanyolan (humor).
1) Soroh Wacana manut tata cara nguningayang;
a. Wacana bebaosan (lisan)
Wacana bebaosan sampun wenten sadurung jadmane uning nyurat sane
kaanggen ritatkala mabebaosan majeng ring anak sane siosan. Ri tatakala
jadma mabebaosan setata kasarengin antuk tetingkes utawi gerak (basa
nonverbal).
b. Wacana sasuratan (tulis)
Wacana sasuratan inggih punika nguningayang malih indik wacana sana
jagi kauningayang nanging nenten malih nurun napi sane kabaosang sang sane
mawicara sane nganggen kruna “kocap” wacana sasuratan sampun wenten ri
tatakala sampun kauningin antuk aksara latin miwah aksara Bali. Imba wacana
sasuratan sane cutet inggih punika sakadi iklan, rambu-rambu lalulintas.
2) Soroh Wacana manut paiketan tegesnyane;
a. Wacana Naratif
Wacana naratif inggih punika runtutan tuturan sane nyaritayang
parindikan lan malampahan kantos ngawinang pangwacen kalangen
miarsayang/ngwacen carita punika. Imbanyane inggih punika novel lan satua.
Ring sor puniki pacang kaicenin imba wacana naratif ring sor puniki Imba
Cerpen Basa Bali
32