Page 38 - E-Modul Pendidikan Bahasa Bali SD
P. 38
BAB VIII
Pendidikan struktur bahasa Bali
Sub Capaian Pembelajaran MK:
Setelah mempelajari topik ini mahasiswa mampu:
1) Memahami system bahasa Bali
2) struktur bahasa Bali (fonologi, morfologi, sintaksis, dan wacana)
Uraian Materi:
8.1 Basa Pinaka Widya
Ri kala jagi malajahin indik basa sajeroning i manusa, iraga prasida
nilikin sane kabaos “kautaman manusa”. Kasengguh “utama” santukan prasida
nyantenang pabinayan sajeroning tata cita (manah) kalawan sarwa urip ring
mercapada. Kauripan manusa sarahina nenten prasida lempas ring geginan
sajeroning mabasa, sakadi mamargi ring kulawarga, bebanjaran, desa
pakraman, sekolah, miwah ring sakancan genah ngamargiang swagina. Ring
sawewidangan inucap pastika pacang wenten sesambatan pantaraning
parajana sane mapiranti antuk basa. Kahanan sakadi punika prasida
nyantenang maka sujatine iraga. sampun jenek ring sawewengkon jagat sane
kabaos basa. Iriki wenten bebaosan sane kalaksanayang antuk masadu ajeng,
wenten taler sane nganggen telepon, miwah wenten sane kalantarang antuk
piranti anyar sakadi mangkin, marupa: SMS, BBM, WA, saha Facebook.
Dadosnyane, nenten ja wenten geginan sajeroning kauripan manusa sane
lempas saking kruna, adiapin ri kala i manusa sedek nyumpena. Kawentenane
punika nyantenang linggih basa sajeroning kauripan manusa wantah dahat
mautama. Tiosan pinaka sarana mabebaosan, kawentenan basa puniki
prasida minayang i manusa kalawan sarwa sato. Yening wenten arsa jagi
malajahin indik sapunapi tata titi miwah parikrama ring silih
tunggil desa pakraman, iraga prasida “uning” sangkaning basa sane kaanggen
antuk para krama sawewidangannyane. Puniki pinaka piteges indik basa
pinaka pangawit kautaman manusa. Sane dados pitaken, “Napi ke punika
kasukseman “uning” sajroning basa? Yening para pamilet “uning” ring basa,
pastika pacang prasida mabebaosan miwah ngresepang ring bebaosan anak
tiosan. Indike puniki prasida nyantenang kawentenan i manusa sane sampun
maduwe indria pinaka piranti ngamedalang wangun-wangun bebaosan basa
sane janten pitegesnyane saha prasida pacing nampenin (menginterpretasi)
bebaosan sane kamedalang antuk anak tiosan
(Fromkin& Rodman, 1988). Dadosnyane, anake sane kasengguh “uning” ring
basa pastika prasida ngamedalang wangun-wangun bebaosan basa Bali sane
sampun majanten tegesnyane saha prasida nampenin (menginterpretasi)
wangun- wangun bebaosan (basa Bali) sane kamedalang antuk anak tiosan.
Anake sane sakadi inucap patut maduwe dasar pangweruhan indik basa Bali
35