Page 42 - E-Modul Pendidikan Bahasa Bali SD
P. 42
BAB IX
Pendidikan kosa kata
Sub Capaian Pembelajaran MK:
Setelah mempelajari topik ini mahasiswa mampu:
1) Memahami kosa kata bahasa Bali (semantic, paribasa, leksikal)
2) Proses pembentukan kosa kata bahasa Bali (semantic, paribasa,
leksikal)
Uraian Materi:
9.1 Hakikat Berbicara
Manut (Tarigan, 1990:15, ring Suandi, 2017:179) mabebaosan inggih punika
nguningang suara-suara alat ucap utawi kruna-kruna sane nyihnayang rasa ring
kayun lan madaging reragragan. Dadosnyane mabebaosan nenten wantah
maosang suara-suara utawi kruna-kruna. Mabebaosan inggih punika tata cara
utawi piranti nguningayang indik reragragan sane kakaryanin manut dudonan
lan panglimbak. Mabebaosan inggih punika pakaryan sane kamargiang
sangkaning kayun lan wiweka (nalar) (Mas’ud, 2005:60, ring Suandi, 2017:179).
Mabebaosan puniki sida mangda nganutin napi sane wenten ring kayun.
Sangkaning wiweka (nalar), daging bebaosan dangan karesepang olih sang
sane mirengang lan pangurati.
9.2 Cihna Mabebaosan Sane Nganutin Tata Krama
Rikala mabebaosan medue cihna sane sida katelatarang sekadi ring Sor:
1) Wenten uratian sane pinaka rasa tresna sane kacihnayang ring
parilaksana
pamaos sane mautsaha ngresepang rasa dot, kahanan (situasi),
kawentenan
utawi penampen sang sane mirengan mautsaha nganutang ring
deweknyane.
2) Wenten basa-basa suara pinaka piranti jagi nguningayang reragragan
sane
dahat kategepin antuk wiraga lan semita, ring bebaosan ngraga (satu
arah)
lan sareng anak tios (dua arah).
3) Wenten undagan sane kasayagaang pamaos sedurung ngamargiang
bebaosan.
4) Wenten rasa ngaat pamaos rikalaning nguningayang indik reragragan
sane
kaaturang, utawi pangrasa pamaos soang-soang, punika mawinan nudut
manah sang sane mirengang.
5) Wenten uger-uger tata krama mabebaosan, sekadi ring bahasa Bali
inggih
punika mangda nganutin anggah-ungguhing basa Bali.
39