Page 47 - E-Modul Pendidikan Bahasa Bali SD
P. 47
BAB X
Pendidikan Sasatra bahasa Bali
Sub Capaian Pembelajaran MK:
Setelah mempelajari topik ini mahasiswa mampu:
1) Memahami Ksusastraan Bali ( sejarah, substansi, bentuk, dan isi)
Uraian Materi:
10.1 Sastra Bali Purwa
Teges sastra Bali Purwa
Kruna kasusastraan wantah mawit sakeng kruna lingga sastra sane
mateges ajah-ajahan. Kruna lingga sastra punika raris polih konfik ka-an lan
pangater su sane maartos kawentenan, raris sasampunne dados kruna tiron
kasusastraan maartos kawentenan ajah-ajahan utawi kaweruhan sane luih
utama, ias lan ngulangunin. Sesampune kruna kasusastraan puniki gebogang
sareng kruna Bali dados parinama kasusastraan Bali ipun mateges saluir
kaweruhan sane becik sane metu saking budi jenyana para wagmi ring Bali
sane kasurat ngangge basa Bali miwah aksara Bali lan Latin. Wenten taler
pangresep sane ngwewehin kasusatraan Bali punika nenten ja wantah sane
madasar antuk ngangge basa Bali kemanten taler madasar antuk aksara Bali
sane kaanggen nyurat. Indike punika raris ngwetuang jejengkap teges
kasusastraan Bali inggih punika makasami tetamian pangweruh sane marupa
ajah-ajahan, tatwa, susila muah sane tios-tiosan sane kasurat ngangge aksara
Bali sane katami rauh mangkin. Ungkuran raris madasar antuk
pasumanggeman para wagmine ring Bali raris kasungkemin yaning sane
kabaos kasusastraan Bali inggih punika: “saluir pangweruh sane medal saking
pikayunan budi jenyana para sujana sane marupa ajah-ajah, tutur-tutur sane
luihing utama, sane ngangge basa Bali miwah basa Kawi tur kasurat ngangge
aksara Bali miwah Latin sane katami rauh mangkin, taler wenten kasusastraan
sane nenten kasurat sane kabaos sastra tutur/lisan makadi satua-satua miwah
sane tios-tiosan” (Tim penyusun Disbud Bali 2007:5). Rikala maosang
kasusastraan Bali ninutin aab panglimbak kawentenane muah wangunnyane,
wenten kasengguh sastra Bali purwa lan sastra Bali anyar. Sastra Bali Purwa
inggih punika sastra sane wenten pinih rihin ring Bali sane marupa sasuratan
ring lontar wiadin buku taler marupa sastra gantian (Kesusastraan rakyat) sane
nenten kasuratang kemaon karambang turun- temurun tur maurip rauh
mangkin. Sastra Bali purwa marupa sakaluir basa basita reriptan sane wangun
ipun kabanda antuk uger-uger sastra purwa, minakadi ipun: parwa, kanda,
kakawin, kidung, geguritan, gegendingan, babad, wariga, sesana,
pamancangah, uwug, purana, tutur-tatwa, satua, paribasa muah sane lianan.
Sastra Bali purwa katarka sampun wenten lan nglimbak daweg pamadegan
44